Фуқаролар учун бюджетни

 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-схема. Фу
қ
аролар учун бюджет концепцияси
 
Фу
қ
аролар учун бюджет нима? 
 
 
Ма
қ
садли гуру
ҳ
лар 
 
 
Фу
қ
ароларга 
қ
андай ахборот ошкор 
қилиниши
 керак? 

---

13 
 
 
Ахборот та
қ
дим этиш ва визуализациялаш усуллари 
 
 
Тар
қ
атиш шакллари ва йўллари 
 
 
2.2. Мундарижаси, шакллари ва тақдим этиш воситалари 
Фуқаролар учун бюджет мундарижасини ишлаб чиқишдан аввал у бюджет жараёнининг 
қайси босқичида тузилишини ва эълон қилинишини аниқлаб олиш муҳим. Жаҳон 
амалиётида Фуқаролар учун бюджет қуйидагилар бўйича тузилади ва эълон қилинади: 
- парламентга тақдим этиладиган бюджет лойиҳаси бўйича;
- парламент томонидан тасдиқланган бюджет бўйича;
- ижро этилган бюджет бўйича (ижро этиш тўғрисидаги ҳисобот асосида).
Санаб ўтилган ҳар бир босқичда Фуқаролар учун бюджет турли мақсадларни кўзлаб 
тайёрланади. Бюджет лойиҳаси асосида тайёрланган Фуқаролар учун бюджет 
фуқароларни хабардор қилишни мақсад қилибгина қолмайди, унинг эълон қилиниши 
фуқароларни бюджет муҳокамасига жалб қилиш учун муҳимдир. Фуқаролар бюджет 
қабул қилингунга қадар бюджет лойиҳаси ҳақида ахборот олиб, ўз фикр-мулоҳазалари ва 
таклифларини билдиришлари, очиқ эшитувларда иштирок этишлари ва шу тарзда бюджет 
бўйича қарорлар қабул қилишга таъсир кўрсатиши мумкин. 

---

14 
Қабул қилинган (тасдиқланган) бюджет асосидаги Фуқаролар учун бюджет кўпроқ кенг 
жамоатчиликни бюджетнинг даромад манбалари, унинг устуворликлари ва бошқа 
параметрлардан хабардор қилишга йўналтирилган, чунки бу босқичда бюджетга таъсир 
кўрсатишнинг имкони йўқ.
Бюджетни ижро этиш асосида тайёрланган Фуқаролар учун бюджетнинг эълон қилиниши 
хабардор қилиш мақсадларидан ташқари мустақил таҳлил ўтказиш ва эксперт баҳолаш 
учун экспертлар ҳамжамияти учун, бюджет ижроси устидан жамоатчилик назоратини 
ташкил этиш учун фуқаролик жамияти институтлари учун муҳимдир.
ХБҲ бюджетнинг қулай норасмий версияси эълон қилиш учун талаб этиладиган исталган 
ҳужжатлар (бюджетнинг дастлабки лойиҳаси, лойиҳа, қабул қилинган бюджет, бюджет 
ижроси тўғрисидаги жорий ҳисолотлар, бюджет ижроси тўғрисида ярим йиллик, йиллик 
ва аудиторлик ҳисоботи) асосида тайёрланиши мумкин ва тайёрланиши керак деб 
ҳисоблайди. Бунда айрим мамлакатлар юқорида санаб ўтилган барча учта шакл учун 
Фуқаролар учун бюджет тайёрласа, бошқалар фақат битта шакл учун тайёрлайди.
Турли мамлакатларнинг Фуқаролар учун бюджетлари йўналиши, мундарижаси ва 
ҳажмига кўра фарқ қилади (мамлакатларнинг турли гуруҳлари бўйича мисоллар 3-иловада 
батафсилроқ келтирилган).