Frazemalarning qo’llanishi,nutqiy voqealanish xususiyatlari. Shakl va ma’no munosabatlariga ko’ra turlari

• Neologizm-frazema.yangilik bo’yog’ini yo’qotmagan iboralar.
• Misollar: tomi ketgan,kallasi kompyuter,ko’zi sakkizta bo’ldi.

Qo’llanilish doirasiga ko’ra

• Dialektal-alag’da bo’lmoq,qumortqisi quridi(intiq bo’ldi),
• Ilmiy-ko’zga tashlanmoq,imkoniyatlar doirasi,nazar tashlamoq,chambarchas bog’langan
• Badiiy-sabr kosasi to’moq,og’zining tanobi qochmoq
• So’zlashuv-ko’zi to’q,ko’zi och,yerga urmoq

Ishlatilishi kasb-hunarga ko'ra chegaralanish

• Masalan: arpasinixom o'rmoq (dehqonchilikka tayanilgan), astar- avrasini ag'darmoq (tikuvchilikka tayanilgan), bo'zchining mokisiday (to'quvchilikka tayanilgan), temirni qizig'ida bosmoq (temirchilikka tayanilgan), misi chiqmoq (zargarlikka tayanilgan)

Ko'pchilik frazemalar ijtimoiy mehnat bilan bog'liq voqeliklarga tayangan holda yuzaga kelgan

Frazemalarning shakl munosabatiga ko’ra turlari

Frazeologik omonimiya-frazemalarning ifoda planidagi tenglik hodisasi.

1.Jon bermoq-barhayot qilmoq.Odamzodga jon bergan ham,jon olgan ham yaratganning o’zi.

2.Jon bermoq-vafot etmoq. Semiz va hamisha yurak kasalidan qiynalib yurgan xotin arava ustida yulduz to 'la osmonga termilib jon berdi.

• Frazeologik-paronimiya- Trakibida biror leksik komponent b ilan farq qiluvchi frazemalar.Bunda komponentlar o’xshash bo’lishi kerak.
• 1. Yetti uxlab tushiga kirmaslik — ≪mutlaqo o'yla- maslik, kutmaslik≫. 2. Yetti uxlab tushida ham ko'rmaslik — ≪hech qachon ko'rmaslik≫

Frazeologik omonimiya

• Frazemaning erkin bog‘lanma bilan ifoda jihatiga ko‘ra o‘zaro teng kelishiga omonimiklik deyiladi.
• Shaklan teng bolgan frazemalar tilshunoslikda omofrazemalar deb nomlanadi.
• Omonim omofrazemalar barcha muqobil shakllarida o‘zaro tengkeladi. Masalan, qo‘l ko‘tar− I ('urmoqchi bo‘l−') va qo‘l ko‘tar− II ('tarafdor ekanini, roziligini bildir−') barcha muqobil shakllarida teng keladi, shunga ko‘ra omonim omofrazemalar deyiladi.
• Turg‘un ota uzoq bosh qashir, keyin birdan y e n g i n sh i m a r i r.
• Shunday qilib, Tojiboyning raislik davri tamom bo‘ldi. Oyimxon pechatni undan olib, ko‘krak cho‘ntagiga solib qo‘ydi. Oyimxon y e n g sh i m a r i b ish boshladi.