21.4. Kumush minerallari
Kumush (Ag) – birinchi gruppani bir valentli metali. Atom og‘irligi – 107,868.
Tartib nomeri – 47. Izotoplari 107 va 109. Atom radiusi 1,44A°. Ion radiusi
Ag
1+
=1,26A°. Klarki 5∙10
-6
. Kubik singoniyada kristallanadi. Solishtirma og‘irligi
10,25-10,6.
Qattiqligi 2,5-3. Erish temperaturasi 960,5. O‘ziga xos metallsimon kumush oq
rangga ega. Kumush juda qadim zamonlardan ma’lum.
Kumushni quyidagi birikmalari ma’lum: amalgama, kumush oksidi Ag
2
O, bu
birikma unchalik barqaror bo‘lmay, 250° temperaturada parchalanib ketadi,
yorug‘likda esa oddiy uy temperaturasida xam parchalanadi. Kumushni galoidli
tuzlari AgCl, AgBr, AgJ suvda va kislotalarda qiyin eriydi. AgF suvda oson eriydi.
Kumush xloridi Osh tuzi eritmasida oson eriydi. Kumushni xlorid, bromid, yodidlari
yorug‘lik nurida parchalanadi, bu xususiyati bilan fotografiyada qo‘llaniladi.
Kumushni nitrati AgNO
3
suvda oson eriydi. Kumushni sulfati suvda juda qiyin eriydi,
lekin kuchsiz H
2
SO
4
da juda oson eriydi. Kumushni karbonati Ag
2
CO
3
suvda juda
qiyin eriydi, ishqoriy metallarni karbonatlarida juda oson eriydi. Sekin asta
qizdirganda kumushni karbonati oson dissotsiatsiyalanadi. Kumushni sianidi (AgCN)
va rodanidi (AgCNS) suvda qiyin eriydi. Kumushni fosfati Ag
3
PO
4
suvda qiyin,
kuchsizlantirilgan kislotalarda oson eriydi. Bu birikma yorug‘likda parchalanib
ketadi. Oltingugurtli kumush Ag
2
S suvda qiyin eriydi.
Kumush zargarlikda, uy jixozlari tayyorlashda, fizik va ximiyaviy asboblarda,
elektrotexnikada, meditsinada, fotografiyada, ko‘zgu tayyorlashda, xarbiy va boshqa
sohalarda ishlatiladi.
Kumushni asosiy konlari gidrotermal tomirlar va ularni oksidlanish zonasi
mahsulotlari bilan bog‘liqdir.
Tarkibida kumush ishtirok etuvchi minerallar:
Sof tug‘ma kumush
Ag
Amalgama
(Ag,Hg)
140
Argentokuproaurid
(Ag,Cu,Au)
Diskrazit
Ag
3
Sb
Allagentum
Ag
6
Sb
CHilinit
Ag
6
Bi
Empressit
AgTe
Volinskit
AgBiTe
2
Naumannit
Ag
2
Se
Gessit
Ag
2
Te
SHtyutsit
Ag
5
Te
3
Petsit
(Ag,Au)
2
Te
Silvanit
(Au,Ag)Te
2
Krennerit
(Au,Ag)Te
2
Kumush selenisi
Ag
2
(Se,Te,S)
Argentit va akantit
Ag
2
S
SHtromeyerit
Ag
1-x
CuS
Kupropavonit
AgCu
2
PbBi
5
S
10
Miargirit
Ag
2
S∙Sb
2
S
3
Pirargirit
3Ag
2
S∙Sb
2
S
3
Pirostilpnit
Ag
3
SbS
3
Prustit
3Ag
2
S∙As
2
S
3
Stefanit
5Ag
2
S∙ Sb
2
S
3
Polibazit
9Ag
2
S∙ Sb
2
S
3
Ovixiit
Ag
2
S∙3Sb
2
S
3
∙5PbS
Freyslebenit
AgPbSbS
3
Diaforit
Ag
3
Pb
2
Sb
3
S
8
Gustavit
AgPbBi
3
S
6
SHirmerit
Ag
4
PbBi
4
S
9
Vikingit
Ag
8
PB
7
Bi
13
S
30
141
Pirseit
9Ag
2
S∙ As
2
S
3
Poliargirit
12Ag
2
S∙ Sb
2
S
3
Argirodit
4Ag
2
S∙ GeS
2
Kanfildit
4Ag
2
S∙ SnS
2
Kerargirit
AgCl
Embolit
Ag(Br,Cl)
Bromifit
AgBr
Yodobromit
2AgCl∙2AgBr∙AgJ
Mayersit
4AgJ∙CuJ
Yodirit
AgJ
Argenotoyarozit
Ag
2
SO
4
∙Fe
2
(SO
4
)
3
∙2Fe
2
(OH)
6
Trejerit
Ag
6
Pb
5
Bi
14
S
25
Eskimoit
Ag
7
Pb
10
Bi
15
S
32
Do'stlaringiz bilan baham: |