Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

Kaloid eritma cho‘kmalari. 
Dengiz suvidagi og‘ir metall tuzlarining miqdorlari 
shunchalik kamki, milliardlab tonna zahirasiga ega bo‘lgan cho‘kma metall 
konlarining hosil bo‘lishini dengiz suvi moddalari asosida tushuntirib bo‘lmaydi. Bu 
holda og‘ir metallar manbai jinslarining laterit nurash oblastlari bo‘lishi mumkin. 
Bunda, masalan, alyuminiy granit va boshqa jinslarning dala shpatlari hisobiga Rn <4 
bo‘lgan sulfatli nordon suvlar yordamida alyuminiy sulfat birikmasini hosil qilib 
eritmaga chiqadi.
Temir, marganets, alyuminiy, kichik elementlar deb ataluvchi metallar uran, 
xrom, nikel, kobalt, mis va boshqalarning birikmalari daryo suvlaridagi organik 
gamus kislotalari himoyasida suv havzalariga eritma va changsimon zarralar holida 
yig‘iladi. Kul va botqoqliklarning gunus kislotasiga boy sharoitda ular cho‘kindiga 
aylanib temir, marganets, alyuminiy va boshqa elementlarning solit teksturali 
rudalarini hosil qiladi. Osmitlar juda maydadan tortib to 3 – 4 sm kattalikkacha 
bo‘lishi mumkin. Ularning yadrosi qum zarrasi yoki boshqa qattiq zarracha, 
cho‘kindi minerallar bir necha qobiq sifatida yadroni o‘rab olgan holda uchraydi. 
Misol tariqasida Uraldagi (Rossiya) Kaminskiy baksit konini ko‘rsatish mumkin.

---

95 
Agar kaloid eritmalari dengiz va okeanlarning chin (molekulyar) eritmalariga 
daryo cho‘llari yordamida ko‘shilsa, kaloidlar koagulyasiyalanib (ivib) modda gilga 
aylanib, dengiz va okeanlarning qirg‘oqlari yaqinida cho‘kmalar hosil qiladi.