Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

16.3. Biokimyoviy cho‘kmalar 
Turli organizmlar va o‘simliklar (biosfera)ning aktiv ishtirokida hosil bo‘lgan 
konlar bioximik cho‘kmalarga kiradi. Ohaktoshlar, biotomitlar, treperlar, opokalar, 
oltingugurt, fosforitlar, guano, ko‘mir, yonuvchi slanetslar, neft va gaz ana shunday 
konlar jumlasidandir.
Ohaktoshlar asosan turli dengiz organizmlarining (mollyuskalarning, korollar, 
gupkalar, ishankalar, braxipodlar va boshqalar kalitsitdan o‘ziga skelet, skelet va 
chig‘anoqlar qurishi, keyinchalik bu organizmlarning o‘lishi natijasida dengiz tubida 
yig‘ilib hosil bo‘ladi) organik ohaktosh mikroskopik chig‘anoqlardan hosil bo‘lsa, 
chig‘anoq tosh, mikroskopik chig‘anoq va suyaklardan hosil bo‘ladi va bor (mel) 
deb ataladi.
Paleozoy davrigacha ohaktoshlar asosan kichik yo‘l bilan hosil bo‘lgan, 
paleozoydan boshlab esa, organik dunyo taraqqiy etib, biokimyoyaviy cho‘kmalar 
assosida o‘rin egallagan. Misol tariqasida, bioximik ohaktoshdagi uchlamchi davr 
chig‘anoq toshlarini, mel davrining ko‘plab bor konlarinii keltirish mumkin. 
Opoka 
tarkibida 
gil 
moddasi, 
organizm 
qoldiqlari, 
92-98% amorf kremnezyom bo‘lgan mikrog‘ovak jinsdir, ba’zilarning fikricha opoka 
o‘zgargan diatomitlar va terepenlardir, ba’zi olimlar esa ularni oddiy cho‘kmalar deb 
hisoblaydilar. Konlar mel va quyi to‘rtlamchi davrlarga xos bo‘lib, Rossiyaning 
Volga bo‘yi, Ural va boshqa joylarida tarqalgan. 
Oltingugurt konlarining hosil bo‘lishi chuqur dengiz tubida kislorod yuzasidan 
anchagina pastdan boshlanadi. Bunday sharoitda ularga organizmlarning chirishidan 
serovodorod ajraladi. 

---

96