Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

85-rasm. 
Quritish egri chizig‘i
 
Boshlang‘ich davr (AB uchastka) mahsulotni qizdirishga ketadigan 
uncha katta bo‘lmagan vaqtni tashkil qilib, bu vaqt oralig‘ida namlik 

---

328 
sezilarli darajada kamayadi, quritishning harorati va tezligi ma’lum 
miqdorgacha ortadi. 
Birinchi davr (BC uchastka) quritishning doimiy tezligi bilan 
harakterlanadi, bunda mahsulotning namligi to‘g‘ri chiziq qonuni bo‘yicha 
tez kamayadi. (BS uchastkada deyarli to‘g‘ri chiziq ko‘rinishiga ega). Bu 
davrda namlik mahsulotning ichki qatlamlaridan yuzaga chiqadi va 
bug‘langan namlik o‘rnini egallaydi. Birinchi davr kritik namlik W
kr
deb 
ataluvchi namlikda tugaydi. 
Ikkinchi davr (CD uchastka) quritish tezligining pasayishi bilan 
harakterlanadi. Bu davrda namlikning mahsulot ichki qatlamlaridan 
yuzaga chiqishi, yuzaning namlik bilan to‘yinishi uchun yetarli emas. 
Shuning uchun quritish tezligi kamayadi. Ikkinchi davrning oxirida 
quritish egri chizig‘i muvozanatdagi W
r 
ga yaqinlashadi va bunda 
namlikning bug‘lanishi to‘xtaydi. Bu vaqtda mahsulotning harorati 
ko‘tariladi va u atrofdagi gazning haroratiga yaqinlashadi, mahsulotning 
bunday namligida quritish tezligi shu nuqtada o‘tkazilgan burchak 
tangensiga urinma tarzda ifodalanadi. 
 
 
7.8.
Quritishda ishlatiladigan dastgohlar 
Quritish dastgohlari haqida ma’lumot. Sanoatda xilma-xil turdagi 
quritish uskunalari ishlatiladi. Quritgichlar bir-biridan turli belgilar bilan 
farq qiladi. Nam mahsulotga issiqlik berish usuliga ko‘ra dastgohlar 
konvektiv, kontaktli va boshqa turdagi quritgichlarga bo‘linadi. Issiqlik 
tashuvchi sifatida havo, gaz yoki bug‘ ishlatilishi mumkin. Quritish 
kamerasidagi bosimning qiymatiga ko‘ra atmosferali va vakuumli 
quritgichlar bo‘ladi. Konvektiv quritgichlarda mahsulot va qurituvchi 
reagent bir – biriga nisbatan (quruq) to‘g‘ri, qarama-qarshi yoxud 
perpendikulyar harakat qilishi kerak. Quritilishi lozim bo‘lgan mahsulot 
donasimon, changga o‘xshash yoki suyuq holatda bo‘ladi. Jarayonni 
tashkil qilish bo‘yicha davriy va uzluksiz ishlaydigan dastgohlar bo‘ladi. 
Qurituvchi reagentning bosimini hosil qilish uchun tabiiy yoki majburiy 
sirkulyatsiya ishlatiladi.
Quritish jarayonining har xil variantlaridan keng foydalaniladi: 
ishlatilgan qurituvchi reagentni dastgohdan chiqarib yuborish, qurituvchi 
reagentdan takror foydalanish, qurituvchi reagentni quritish kameralariga 
bo‘lib berish, qurituvchi reagentni quritish kamerasida qo‘shimcha 
ravishda qizdirish, o‘zgaruvchan issiqlik maydonidan foydalanish (issiq 

---

329 
havo va sovuq havoni mahsulot qatlamiga ketma-ket almashtirib berish) va 
hokazo. Boyitish mahsulotlarini quritish uchun turli xil quritgichlar 
ishlatiladi: barabanli, trubali quritgichlar, qaynar qatlamli quritgichlar.