Foydali qazilmalarni boyitish ishlari

10. Mavzu: So‘ndiruvchi reagentlar
Reja:

1. 
   So‘ndiruvchi reagentlar
   
2. 
   So‘ndiruvchi reagentlarning qo‘llanilishi, vazifalari, klassifikatsiyasi
   

Nazorat savollari.

1. 
   Reagenlar qanday turlarga bo’linadi.
   
2. 
   So’ndiruvchi reagenning boshqa reagenlardan farqi qanday.
   
3. 
   Organik so’ndiruvchilarga nimalar kiradi.
   

11.Mavzu: Faollashtiruvchi reagentlar
Reja:

1. 
   Faollashtiruvchi reagentlar
   
2. 
   Faollashtiruvchi reagentlarning qo‘llanilishi, vazifalari, klassifikatsiyasi
   

Aktivatorlar minerallarning flotatsion qobiliyatini yaxshilash maqsadida
ishlatiladi. Ular to‘plovchining mineral yuzasida mahkamlashishiga yordam beradi.
Undan tashqari aktivatorlar mineral depressiyalangan bo‘lsa, ularning flotatsion
qobiliyatini qayta tiklash maksadida, hamda minerallarning tabiiy flotatsiyalanish
qobiliyati kam bo‘lganda ishlatiladi. Aktivatorlarning ta’siri shundan iboratki, ular
mineral yuzasida to‘plovchi oson yutadigan /adsorbtsiyalaydigan/ plenkani xosil
qiladi yoki mineral zarracha yuzasidan depressorni chetlashtiradi.
Flotatsiya jarayonida aktivator sifatida mis kuporasi SiSO, sulfat kislota,
eruvchi sulfidlar (ko‘pincha) va havo kislorodi qo‘llanadi. Mis kuporosi - nisbatan ko‘proq tarqalgan aktivatorlardan. Sfaleritni aktivlashtirishda ishlatiladi.
Sulfat kislotasi- pirit va pirrotinni aktivlashda ishlatiladi.
Aktivlashtirish mineral zarracha yuzasida hosil bo‘lgan temir gidrooksidini
eritib yuborishdan iborat. Natriy sulfidi - rangli metallar oksidli minerallarini
sulfidlashtirishda ishlatiladi.
Havo kislorodi sulfidli minerallarning yuzasini oksidlash natijasida va bo‘tanadagi erkin sulfid ionlarini oksidlash natijasida aktivlashtiradi. Sulfidli minerallar yuzasini qattiq oksidlanib ketishi ham zararli, chunki bunda to‘plovchi ko‘proq sarflanib ketadi.
To‘plovchi, dispressor va aktivatorlarning funktsiyasini yaxshi tushunish uchun
misol keltiramiz.
Galenit PbS, sfalerit ZnS va pirit FeS2 li rudalarni flotatsiyalashda avval galenit
flotatsiyalanadi, sfalerit va piritning flotatsiyalanish qobiliyati depressor qo‘shib
(oxak, tsianid yoki rux kuporasi) yo‘qotib turiladi. Qo‘rg‘oshinli flotatsiyadan
keyin sfaleritning flotatsion qobiliyati aktivator - mis kuporosi qo‘shib tiklanadi,
pirit esa kup miqdorda oxak qo‘shib depressiyalanadi. So‘ngra piritning flotatsion
qobiliyati tiklanadi (masalan, sulfat kislotasi qushib) va uni piritli kontsentratga
flotatsiyalanadi.

Faollashtiruvchi reagentlar 3 ta asosiy ta‘sir etuvchi mexanizmlari bilan farqlanadi.
1-mexanizm — to’plovchi faol birikadigan, mineral yuzasi bilan to’g’ridan to’g’ri ta‘sirlashmaydigan to’plovchilar bilan ploynka hosil qilishi. Misol uchun, oksidlangan minerallarni natriy sulfidi bilan sulfidlanishi (10.6, 1-rasm). Oksidlangan minerallar ksantogenat bilan o‗zaro ta‘sirlashmaydiar. Biroq natriy sulfidi bilan ta‘sirlashganda ularning to’plovchi birikadigan yuzasida metal sulfidining plyonkasi hosi bo’ladi.