Fonetika Hurmatli bo‘lajak talabalar, bugun sizlar bilan fonetika bo'limini boshlaymiz avvalo, sizlar (avval tayyorlangan bo'lish-bo'lmasligingizdan qat`i nazar) quyida berilgan savolni ishlashga harakat qilib ko‘rasizlar



Download 2,39 Mb.
bet11/49
Sana19.02.2022
Hajmi2,39 Mb.
#459452
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   49
Bog'liq
fonetika (3)

I. To`liqsiz fe`llar ta`siridagi fonetik hodisalar:
"EDI, EKAN, EMISH" kabi to'liqsiz fe'llar o'zidan oldingi so'lardan ajratib ham yoziladi, o`zidan oldingi so`zga qo'shib ham yoziladi. Ajratib yozilganida fonetik hodisa kuzatilmaydi, qo'shib yozilganida esa to`liqsiz f’el qismida fonetik hodisa kuzatiladi, ya’ni to'liqsiz fe'l tarkibidagi "e" unlisi tushib qoladi va bunday holga tovush tushishi deyiladi. Masalan: Olib kelgan emish
Aytgan edim.
Aytib berar ekan kabilarda fonetik hodisa mavjud emas.
Olib kelganmish
Aytgandim
Aytib berarkan kabilarda "e" unlisining tushishi kuzatilgan. (Bu fonetik hodisalarning yetakchi morfemada yoki ko'makchi morfemada kuzatilyapti degan tahlili mavjud emas, shunchaki, to'liqsiz fe'ldagi unli tovush tushib qolayotganini sezishingiz kifoya)
II. Ko`makchi fe`lli so`z qo`shilmasi tarkibidagi fonetik hodisalar:
Ko'makchi fe'lli so'z qo'shilmasining qismlari, asosan, ajratib yoziladi va bunday holda fonetik hodisalar kuzatilmaydi. Ba'zan ko'makchi fe'lli so'z qo'shilmasining qismlari qo'shilib yozilishi mumkin va bunda fonetik hodisa sodir bo'ladi. Bu - juda oddiy. Tovush tushishi va tovush almashishi kuzatiladi.

  • Ravishdoshning "-y" , " -a" shakllari bilan tugagan yetakchi fe'llarga "olmoq" ko'makchi fe'li qo'shilganida yetakchi fe'l oxiridagi tovushlarning tushishi kuzatiladi. Masalan:

Isbot qila olmaysan (ajratib yozilgan)
Uxlay olmadim (ajratib yozilgan) kabilarda fonetik hodisa yo`q.
Isbot qilolmaysan (Ko'makchi fe'l qo'shib yozildi)
Uxlolmadim (ko'makchi fe'l qo'shib yozildi) kabilarda fonetik hodisa bor.
Ushbu misollarda tushishi kuzatilgan bo'lsa, endigi qoidada almashishi yoritiladi:

  • Ravishdoshning "-y" , "-a" shakllari bilan tugagan yetakchi fe'l "bermoq" ko'makchi fe'l qo'shilganida ko'makchi fe'l boshidagi portlovchi "b" undoshi sirg'aluvchi "v" undoshiga almashadi. Masalan:

Kuylay berdi
Ishlata bermasin kabilarda fonetik hodisa mavjud emas.
Kuylayverdi
Ishlatavermang kabilarda tovush almashishi kuzatilgan.



Download 2,39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   49




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish