Fiziologiyasi va gigiyenasi

Bolalarda  oqsillar  almashinuvining  o‘ziga  xos  xususivat- 
lari.  Bolalar  organizmida  o'sish  va  rivojlanish.  yangi  hujayralar  va 
to'qimalarning  shakllanish  jarayonlari  jadal  kechadi.  Bu  esa  bolalar 
organizmiga voyaga yetgan odamlardagiga  nisbatan  ancha  katta miq- 
dordagi  oqsillarning tushishini  talab  qiladi,  O'sish  jarayoni  qanchalik 
jadal  kechsa,  oqsilga  bo'lgan  talab  ham  shunchalik  katta  bo'ladi.
Organizmdagi  oqsillar  almashinuvi  darajasining  ko'rsatkichi 
bo'lib  oqsilli  ovqatlar bilan  organizmga kiritilavotgan  va  siydik bi­
lan  organizmdan  chiqarilavotgan  azotlar  miqdori  orasidagi  nisbat 
hisoblanadi.  Barcha  to'yim li  moddalar  orasida  faqatgina  oqsillar 
tarkibida  azot  saqlanganligi  va  faqat  u  bilangina  organizmga  tu- 
shadi.  Organizmga  oqsilli  ovqatlar  bilan  kiritilavotgan  azotning 
miqdori,  siydik  bilan  chiqarilayotgan  azotning  miqdoridan  yuqori 
bo'lganligi  sababli  bolalarda  azotli  muvozanat  musbat  bo'ladi, 
faqatgina yuqoridagiday  holatlarda o'sayotgan organizmning oqsil- 
larga  bo'lgan  talabi  qondiriladi.
Bolalar  bir  yoshgacha  bo'lgan  muddatda  har  bir  kilogramm  ti- 
rik  vaznga  4 -5   g  dan:  1  yoshdan  3  yoshgacha  bo'lgan  muddatda
4-4,5  g;  6 dan  10 yoshgacha 2,5-3  g:  12 yoshdan yuqori  bo'lganda
-   2-2,5  g  ni  tashkil  etsa.  voyaga  yetgan  odam larda  1,5-1,8  g  ga 
teng  bo'ladi.  Demak,  bolalarning  voshi  va  tirik  o g ’irligiga  bog'liq 
holda  1  yoshdan  4  yoshgacha  bo'lgan  vaqtda  bir  kecha-kunduzda 
30-50  g,  4  yoshdan  7  yoshgacha -  70  g  ga yaqin,  7  yoshdan  bosh- 
lab  -   75-80  g  oqsil  olishlari  kerak.  Bunday  ko'rsatkichlarda orga­
nizmda  azot  maksimal  darajada  ushlab  qolinadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Oqsillar  organizmda  zaxira  holda jam lanm aydi,  shuning  uchun 
organizmning talab darajasidan oziqlar bilan  ular k o 'p  berilsa azot- 
ning  ushlab  qolinishi  ham  ko'payadi  va,  nihoyat,  oqsillar  sintezla- 
nishi  kuzatilmaydi.  Bu paytda bolalarning  ishtahasi yomonlashadi, 
kislota  -   ishqor  tengligi  buziladi,  siydik  va  najas  bilan  azotning 
chiqarilishi tezlashadi. Bolalarga maqbul miqdorda barcha am inok­
islotalar yig'indisiga ega bo'lgan  oqsillar berilishi  zarur,  bu vaqtda 
oqsillar,  yo g'lar  va  uglevodlarni  ovqatlar  tarkibidagi  miqdorlari- 
ning o'zaro  nisbati  1 : 1 : 3   bo'lishi ta ’minlanishi  kerak,  ana  shun- 
dav  sharoitlardagina  organizmda  ushlab  qolinadigan  azotning 
miqdori  maksimal  darajada  bo'ladi.
Biz  yuqorida  aytganimizdek,  organizmga  oqsilli  oziqlar  bi­
lan  tushayotgan  azotning  katta  qismi  siydik  bilan  ajratiladi.  Yosh 
o'zgarishi bilan siydik tarkibidagi azotning miqdori  ham o'zgaradi. 
Bolani dastlabki tug'ilgan kunlarining  boshida bir kecha kunduzlik 
siydikning  6 -7   %  ini  azot tashkil  qiladi.  Yosh ulg'ayishi  bilan  siy­
dik  azotining  nisbiy  miqdori  kamayadi.