Fiziologiyasi va gigiyenasi

Yangi  tu g‘ilgan  bolaning  birinchi  nafas  olishi.  Embrional 
rivojlanishi  davrida  homila  ona  organizmidan  plasenta  orqali  kis- 
lorodni  oladi  va karbonat  angidridni  beradi.  Lekin homila  ko'krak 
qafasini  zaif kengayishi  shaklidagi nafas harakatlarini  bajaradi.  Bu 
paytda o'p ka kengaymaydi,  faqatgina plevralar orasida uncha katta 
b o im ag an   manfiy  bosim  hosil  bo'adi.
I. 
A.  Arshavskiyning  maTumotlariga  ko'ra,  bu  xildagi  homila- 
ning nafas harakatlari qonning harakatlanishini va homilani qon bi­
lan ta'm inlanishini yaxshilaydi hamda o ‘pka funksiyalarining o ‘zi- 
ga  xos  treningi  hisoblanadi.  Tug'ish  paytida,  kindik  arqonchalari 
kesilib  bogTanganidan  keyin.  bolaning  organizmi  ona  organizmi­
dan  ajraladi.  Bu  paytda  yangi  tug'ilgan  bolaning  qonida  karbonat 
angidrid gazining miqdori k o 'p  y ig ‘iladi va, aksincha, kislorodning 
miqdori  kamayib ketadi.  Qonning  gazli  tarkibining  o'zgarishi  ham 
gumoral. ham reflektor ravishda qon tomirlari devorlaridagi retsep- 
torlarini  ta ’sirlanishi  tufayli  nafas  markazining  q o ‘z g ‘alishiga  olib 
keladi.
N afas  markazlari  hujayralari  q o 'z g ‘atiladi  va  javob  tariqasida 
birinchi  nafas  olinadi.  So‘ngra  esa  nafas  olish  reflektor  ravishda 
nafas  chiqarishni  chaqiradi.
Yangi tug'ilgan bolada birinchi nafas olishning yuzaga kelishida 
uning  homilada rivojlanish  davridagi  hayotidan tubdan farq  qiluv- 
chi  yashash  sharoitining  o'zgarishi  muhim  rol  o'ynaydi.  Uning 
tanasi  terisiga  tekkan  akusherning  qoTini  mexanik  ta'siri  homila- 
dorligidan  uni  o ‘rab turgan  muhit  haroratining  ancha past  b o ‘lishi. 
chaqaloqning  tanasini  havoda  ko'rishi  -   bularning  hammasi  nafas 
markazining reflektor q o ‘z g ‘alishiga va birinchi nafas olishni yuza­
ga  kelishini  ta ’min  etadi.
Birinchi  nafas  olishning  yuzaga  kelishida  1.  A.  Arshavskiyning 
ta ’biricha asosiy  rolni  orqa miyaning,  nafas  motoneyronlari.  uzun- 
choq  miyaning  retikular  formatsiyasining  hujayralari  bajaradi;  bu 
paytda  qon  bosimidagi  kislorodning  parsial  bosimini  pasayishi 
q o'zg'atuvchi  omil  sifatda  xizmat  qiladi.
Birinchi  nafas  olishda.  homilada  pachaqlangan  holdagi  o ‘pka 
kengayib  tiklanadi,  homilaning  o'pkasining  to'qim alari  juda  ta-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

rang,  kam cho‘ziluvchan.  Shuning  uchun  uning chcf zilishi va tikla- 
nishi  uchun  m a iu m   darajadagi  kuch  talab  qilinadi.  Demak,  nafas 
olish  qiyin  va  katta  miqdordagi  energiya  xarajati  bilan  bajariladi.