Fiziologiyasi va gigiyenasi

Q onning  oqish  tezligi.  Qon  ham  xuddi  daryodagi  suv  kabi 
uning  tor jovida tez.  keng joyida  esa  sekin  oqqanidek tom irlarning 
umumiy  yig'indisi  tor  bo'lgan joy lard a  tez  (arteriyalarda)  va  keng 
bo'lgan  joylarda  (kapillarlarda)  jud a  sekin  oqadi.
Qon  aylanish  tizimining  eng  tor  qismi  aorta  hisoblanadi,  unda 
esa  qon  eng  tez  oqimga  ega  (500  mm/s).  Aortaning  har  bir  arteri­
yasi,  odam  tanasidagi  ham m a  arteriyalarning  ko'ndalang  kesimi- 
ning  yuzasi,  aorta  yuzasidan  katta.  Barcha  kapillarlarning  yuza­
sini  umumiy  yig'indisi  aorta  yuzasidan  800-1000  martaga  katta 
va  kapillarlarda  qonning  oqish  tezligi  esa  aortadagiga  qaraganda
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 ООО martaga  sekindir  (0,5  mm/s).  Kapillarlarda  qonning  sekin 
oqishi  gazlar almashinuvini ta'm inlaydi  hamda to ‘yimli moddalar- 
ni  qondan  va parchalanish mahsulotlarini  esa to'qim alardan qonga 
o ‘tishini  ta'm in   etadi.
Qonning aylanish tezligi yosh  ulg'ayishi  bilan sekinlashadi, bu, 
o ‘z navbatida, tomirlarni uzayishi bilan bog'liq b o ‘lsakeyingi davr- 
larda  esa  tom irlar  devorining  elastikligini  pasayishi  bilan  bog'liq. 
Bolalarda  yurakning  juda  tez  qisqarishi  ham  qonning  tomirlar- 
da  oqish  tezligini  oshishiga  olib  keladi.  Yangi  tug'ilgan  bolalarda 
qon katta va  kichik  qon aylanish doiralarini  to 'liq   aylanib  chiqishi 
uchun  12  s  zarur 3  yashar bolalarda -   15  s,  14  yoshda -   18,5  s  dan 
ortiq  vaqt  sarflanadi.  Voyaga yetgan odam larda qon  aylanish vaqti 
22  s  tashkil  qiladi.