Физиология. Вазифалари ва усуллари. Тиббиётдаги аҳамияти. ҚИСҚача тарихи. ҚЎЗҒалувчан тўҚималар физиологияси

Организмда турли моддалар оқсидланганда сарфланадиган
кислород ва ажратиладиган иссиқлик миқдори

Жадвал-1

Организмда оқсидланадиган моддалар	1г модда оқсидланганда ажратиладиган иссиқлик, КДЖ (ккал)	Истеъмол қилинадиган О2 миқдори, л	1л О2 истеъмол қилганда ажратиладиган энергия, КДЖ (ккал)
Оқсиллар	17,17 (4,1)	0,966	19,26 (4,60)
Ёғлар	38,94 (9,3)	2,019	19,64 (4,69)
Карбонсувлар	17,17 (4,1)	0,830	21,14 (5,05)

Организм истеъмол қилган умумий О₂ миқдорини билган ҳолда энергия сарфини ҳисоблаш мумкин, лекин бунинг учун қайси мода – оқсил, ёғ ёки карбонсувлар оқсидланганини билиш зарур. Бунинг кўрсаткичи бўлиб нафас коэффициенти хизмат қилади. Реакция натижасида ажралиб чиққан СО₂ ҳажмининг истеъмол қилинган О₂ ҳажмига нисбатини нафас коэффициенти дейилади. Оқсидлар, ёғлар ва карбонсувлар оқсидланганда нафас коэффициенти ҳар хил бўлади. Глюкоза молекуласи оқсидланишини С₆Н₁₂О₆ + 6О₂ = 6СО₂ + 6Н₂О формуласи билан ифодалаш мумкин. Бунда СО₂ ва О₂ молекулалари сони тенг. Авагадро қонунига асосан бир хил ҳарорат ва босимда ўзаро тенг газ молекулалари бир хил ҳажмни эгаллайди. Демак, глюкоза ва бошқа карбонсувлар оқсидланганда нафас коэффициенти СО₂\О₂ бирга тенг. Ёғлар оқсидланганда нафас коэффициенти 0,7 га, оқсил учун 0,8 га тенг. Одам аралаш овқатлар еб турганида бу коэффициент одатда 0,85-0,9 га тенг бўлади. Маълум нафас коэффициентига О₂ нинг маълум калорик эквиваленти мос келади.