Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

ODAM QONI GURUHLARI
Qadim zamonlarda ko’p qon yo’qotgan odamga qon quyilsa, qon yo’qotish
natijasida halok bo’layotgan odamni o’limdan asrab qolish mumkin, degan fikr
paydo bo’lgan. 1667-yilda farangistonlik faylasuf Deni va shifokor Emmerel
qon yo’qotib, o’layotgan yigitga qo’zichoqning qonini quyishdi. Natijada u
tuzaluib ketdi. Ammo undan keyingi qon quyishlar natijasi fojiali bo’ldi. Hatto
odamning qoni odamga quyilganda ham har 5-6 hodisadan bittasida halokat ro’y
berdi.

---

XX asrning boshlarigacha shifokorlar va olimlar har bir odamning qoni
o’ziga xos biologik xususiyatga ega ekanligini bilishmagan. Buni 1901-yilda
avstriyalik olim K.Landshteyner va 1903-yilda chex olimi Ya.Yanskiy batafsil
o’rgandilar va qon guruhlarini kashf etdilar.
Agar buyum oynasida odamning qoni bir-biriga qo’shilsa, ko’pchiligida
eritrotsitlar bir-biriga yopishib, g’uj bo’lib qoladi. Bu hodisaga agglyutinatsiya
deyiladi.
Eritrotsitlar agglyutinatsiyasi antigen bilan antitelo o’rtasidagi reaksiyaning
natijasidir. Eritrotsitlarning qobbigi
–
membranasiga bog’liq bo’lgan
agglyutinogenlar antigen rolini o’ynaydi, antitelo sifatida qon plazmasidagi
agglyutininlar agglyutinatsiya reaksiyasida ishtirok etadi.
Agglyutinogenlar spetsifik aminokislotali mukopolisaxarid kompleksdan
iborat, 
agglyutininlar 
esa 
qonning 
γ-globulin 
oqsil 
fraksiyasidir.
Agglyutinatsiya reaksiyasi ro’y berganida agglyutininning 1 molekulasi ikki
eritrotsitni bir-biriga bog’laydi. Bu eritrotsitlarga yana boshqa eritrotsitlar
qo’shilib, ular g’uj bo’lib qoladi. Odamning qonida o’z eritrotsitlariga qarshi
agglyutinin bo’lmaydi. Har qaysi odamning qonida faqat unga xos spetsifik
eritrotsitar agglyutinogenlar to’plami bor. Hozirgacha odamlar qonida juda ko’p
(400 dan ortiq) agglyutinogenlar topilgan. Ulardan 30 ga yaqini ko’proq
uchraydi.
Klinika uchun AB0 va Rh (rezus) agglyutinogenlar tizimi katta ahamiyatga
ega.