Физиология, психология, Г. Гельмгольц, психофизиология, психофизика, Э. Вебер, Т. Фехнер, В. Вундт, экспериментал психология, Э. Титченер, лаборатория методлари

8. Овоз бериш усули. Маълумот олиш усули бўлиб эксперимент қилувчи ва респондент ўртасидаги тўғридан-тўғри (интервю) ёки воситачилик (анкета, сўровнома) шаклида бўлади. Овоз бериш жуда кенг тарқалган, аммо унчалик ишончли эмас, аммо шахсни ўрганиш усулидир.
Сўровнинг мақсади инсоннинг ўзи, унинг атрофидаги одамлар ва воқелик ҳодисалари ҳақидаги фикрлари, муносабатлари, фикрларини аниқлашдир. Олинган маълумотларнинг дастлабки субективлигини сезиларли даражада камайтирадиган, шунингдек фойдаланилган сўровномаларнинг тўғрилиги ва ишончлилигини оширадиган бошқа усуллар билан биргаликда сўровномадан самарали фойдаланиш.


4.2.Мотировка ва мотиваторларни ўрганиш-суҳбат, сўров,анкета.
Сўров усули бу анкета шаклида ишлаб чиқилган ҳолда синалувчилардан сўров ўтказишдир, унда иштирокчиларнинг эҳтиёжларини аниқлаш учун саволлар келтирилган бўлади.Танловни ажратиш одатий ҳолдир (сўров танланган ёки битта бўлим ёки иш тоифаси бўйича амалга оширилади) ва доимий (сўровда ташкилотнинг барча ходимлари қатнашадилар).Шунингдек, анкетани шахсий (ҳар бир респондент ўз шаклига имзо қўяди) ва аноним (ходим саволларга жавоб беради, лекин имзо қўймайди) га бўлиш одатий ҳолдир. Сўровда саволлар ҳажми катта аҳамиятга эга. Шундай қилиб, жуда кам саволлар парчаланадиган материалга олиб келади. Анкетада жуда кўп саволлар нотўғри маълумотларга олиб келади. Умуман олганда, мақбул саволлар сони 7 тадан 15 тагача саволгача ўзгариши керак.
Анкета одатда бир нечта бўлимлардан иборат. Сўровноманинг биринчи бўлими респондентга мурожаат қилишга бағишланган. Мурожаатда анкетанинг мақсади, фойдаланиш бўйича кўрсатмалар келтирилган. Иккинчи бўлимда ходим жавоб бериши керак бўлган саволлар мавжуд. Учинчи бўлимда жавоблар учун миннатдорчилик шаклида маълумотлар мавжуд.
Анкета тузишда кўпинча турли хил саволлар қўлланилади. Очиқ, ёпиқ турларда бўлади. Очиқ савол - бу респондент томонидан батафсил жавоб олишни талаб қиладиган савол тури. Саволнинг ёпиқ тури "ҳа" ёки "йўқ" жавобини ёки анкетада кўрсатилган муайян вариантни танлашни назарда тутади.
Муайян мотивацион жараёнда иштирок этадиган ва инсоннинг қарор қабул қилишини аниқлайдиган психологик омиллар (формациялар) мотиваторлар (мотивацион детерминантлар) деб атаймиз; улар ҳаракат ва ҳаракатнинг сабабини тушунтиришда қарор қабул қилиш учун аргументларга айланади.

Мотиваторларнинг қуйидаги гуруҳларини аниқлаш мумкин:

- ахлоқий назорат (ахлоқий тамойилларнинг мавжудлиги),

-имтиёзлар (манфаатлар),

- ташқи вазият,

- ўз имкониятлари (билим, кўникма, фазилатлар),

- ҳозирги кунда ўз давлати,

- мақсадга эришиш шартлари (сарфланган куч ва вақт),

- ҳаракатлар, ҳаракатларнинг оқибатлари.