«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

105.Аккомодация ва кўриш механизми 
Shox parda, gavhar va shishasimon tana ko'zning optik tizimini 
tashkil qiladi. Bu tizimlar ikki yuzasining har qaysisi numi sindiradi. 
Agar bu nur sinishlarining barchasi eliborga olinsa, ko‘zning optik 
tizimini talqin qilish juda murakkablashib ketadi. Shuni nazarda 
tutib, masalani soddalashtirish uchun nurlar ko‘zning optik 
tizimidan o‘tish jarayonida bir marta sinadi, deb faraz qilinadi 
Ko‘zning optik tizimi narsalarning kichraygan va teskari aniq 
tasvirini to‘r parda hosil qiladi. Uzoqdagi narsalarga qaralganda 
ko‘z optik tizimining umumiy nur sindirish quwati 59 dioptriya 
chamasida, yaqindagi narsalarga qaralganda 70,5 dioptriyagacha 
ortadi. Buning sababi shundaki, uzoqdagi narsadan nurlar ko‘zga 
parallel tu- 
shadi va ularni to‘r pardaga fokuslash uchun kuchli 
sindirish zaruriyati bolmaydi. Yaqin masofadaga jismdan ko‘zga 
tarqoq nurlar tushadi. Ularni to‘r pardaga fokuslash uchun kuchli 
sindirish kerak. Bunga gavhaming qavariqligini oshirish yofli bilan 
erishiladi. Gavhami qoplagan kapsulaning chetlari sinn 
boylamlariga o‘tadi, ular kipriksimon tanaga birikkan. Sinn 
boylamlari doim tarang turganidan kapsulani tortib, gavhami siqadi 
va yassiroq shaklda ushlab turadi. Kipriksimon tanada silliq muskul 
tolalari bor. Ularning qiqarishi Sinn boylamlarining tarangligini 
bo'shashtiradi, gavharga bo`lgan bosim kamayadi va u elastikligi 
tufayli qavariqligini oshiradi. Ko‘zning to‘r pardadan turli masofada 

---

turgan narsalarni ravshan ko‘rishga moslashuvi akkomodatsiya 
dejilad
i. Akkomodatsiyani ta‘minlaydigan kipriksimon muskullarni 
ko‘zni harakatlantiruvchi nerv tarkibidagi parasimpatik tolalar 
nervlaydi. Yosh sog`lom odam ko‗zining uzoqdan aniq ko'rish 
masofasi cheksiz. Uzoqdagi narsalarni ko‘z akkomodatsiya 
mexanizmini ishga 
solmasdati ravshan ko'radi. Tiniq ko‘rishning 
eng yaqin nuqtasi ko`zdan 10 sm masofada 10 sm dan yaqin 
bo`lgan narsani akkomodatsiya mexanizmi juda kuchlanganda 
ham aniq ko'rib bo`lmaydi. Odamning yoshi ulg'ayishi bilan 
ko'zning akkomodatsiya kuchi kamaya boradi, yaqindan tiniq 
ko‘rish nuqtasi uzoqlashadi. Bu gavhar elasthgini yo'qotib, Sinn 
boylamlari bo‘shash- ganda о ‗z qavariqligini yetarli darajada 
oshira olmasligiga bog‘liq. Bunday holat presbiopiya yoki qarilikda 
uzoqdan ko'rish deyiladi