Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

ТАБИИЙ ФАНЛАРНИ УЗВИЙЛИК АСОСИДА ЎҚИТИШ 
A. Каримов, О. Каримова. Навоий давлат педагогика 
Маьлумки, педагогика институтларининг бир неча факультетларида физика умумтаьлим 
фан сифатида ўқитилади. Талабаларга умумтаьлим фанларидан чуқур назарий билим бериш, 
куникма ва малакалар ҳосил қилиш Олий мактаб педагогикасининг асосий вазифасидир. 
Бунинг учун ҳар бир фан ўқитувчиси талабаларни мутахассислик фанларига нисбатдан меҳр 
ўйғотиши, уни чуқур ўзлаштиришига кумаклашиши лозим. Дарҳақиқат, халқ хужалигининг 
жадал суръатлар билан ривожланиб бораётганлиги, бунинг натижасида фан-техника тинимсиз 
тараққий этаётган ҳозирги кунда талабаларнинг касбий билимларини чуқурлаштиришга 

---

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
128 
йуналтириш бўйича қилинаётган ишлар Олий мактаб педагогикасининг актуал масалаларидан 
бири бўлиб келмоқда.
Мазкур мақолада физикани маьруза кўринишидаги машғулоти билан педагогик 
институтларнинг табиатшунослик факультети талабаларининг касбий билимларини 
чуқурлаштиришга йуналтириш бўйича баьзи мулоҳазалар баён қилинади. Жумладан, 
талабаларга физиканинг асосий тушинчалари, фундаментал қонуниятлари асосида 
мутахассислик билан боғлиқ бўлган биологик ва кимёвий ҳодисаларнинг физик моҳияти 
ёритилади. Масалан, талабалар биология дарсларида фотосинтез жараёнларини ўрганишларида 
ёруғлик энергияси тушинчаси билан танишадилар. Бундай тушинчани чуқур тушинтириш эса 
талабаларнинг биология ва химия соҳасидаги касбий билимларининг ошишини кузатиш 
мумкин. Бу вазифани амалга ошириш учун “Ёруғликнинг квант табиати, фотоннинг массаси ва 
импульси, фотоэффект ҳодисаси” деб номланган мавзуларни мутахассислик билан боғлиқ 
бўлган “Фотокимёвий реакция, фотосинтез ҳодисаси” мавзулари билан боғлаб ўтиш мисолида 
кўрсатиб ўтмоқчимиз. 
Талабаларга ёруғликнинг квант табиатининг мазмунини Планк томонидан айтилган 
гепотеза - моддалар атомлари ёруғликни узлуксиз равишда тарқатмай ва ютмай, балки квантлар 
ёки фотонлар деб аталувчи маьлум қатьий порцияларда тарқатилиши ёки ютилиши ҳамда 
ёруғлик кванти билан унинг нурланиш частотаси орасида Е=h·ν муносабат мавжудлиги 
тушинтирилади. 
Барча элементар зарралар каби фотон ҳам энергиядан ташқари импульсга эга. Е=m·c