Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

DE
VO
R
.
.
.
..
..
.
DE
VO
R
DO
M
EN
DO
M
EN
.
..
..
.
3-rasm. Rasmning chap tomonida 
tasmali domen tuzilisga ega bo’lgan 
namunada ikki qo’shni domenlar 
orasidagi Blox devori ko’rsatilgan. 
1-rasm. Polosali (tasmali) domen 
strukturasi. Qo’shni sohalardagi 
magnitlanganliklar biri biriga 
antiparallel joylashgan. 

---

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
317 
Agar bizda ingichka plastinkaning yengil magnitlanish uchun uning yuzasiga perpendikular 
bo’lsa unda bu modda qiyyin o’qlar yo’nalishlari juda ko’p bo’lib ular hammasi namuna tekisligida 
yotadi. 
Labirintli struktura. 
Agar anizotropiya maydon kuchlanganligi maksimal magnitsizlanish kuchlanganligidan katta 
bo’lsa domenlarning magnitlanganlik vektorlari plastinaning yuzasiga normal (perpendikular) bo’lib 
ikki xil yo’nalishga ega bo’ladi. Yetarli darajada ingichka plastinalarda kuzatiladigan labirint shakliga 
ega bo’lgan domenlar qalinligi namuna qalinligiga yaqin bo’ladi 
(4-rasm). Domen chegarasi esa Blox devorlariga ega bo’ladi. 
Tashqi 
magnit 
maydon 
ta’sirida 
(namunaga 
perpendikulyar joylashgan H
Z
) domen strukturasi (tuzilishi) 
o’zgaradi. Labirintli domenlar plastinka chetlaridan ajralishi 
mumkin. Natijada domen uzunligi kamayadi, qalinligi unchalik 
ko’p o’zgarmaydi. 
Ma’lum tashqi maydon H
Z 
ta’sirida mustaqil TSMD hosil bo’lishi mumkin. H
Z 
ya’na ko’proq 
bo’lsa, TSMD kollapsini ko’rishimiz mumkin, namuna to’yingan xolatga o’tadi. Endi agar biz magnit 
maydon kuchlanganligi H
Z
ma’lum darajada kamaytirsak labirintli domenli struktutra qaytadan paydo 
bo’ladi. Bu hodisalarni bajariladigan laboratoriya ishida bevosita kuzatish mumkin. 
TSMD ingichka (100

-1

qalinlikka ega bo’lgan) magnit bir o’qli ferromagnit monokristall 
qatlamlarida paydo bo’ladi. Birinchi bo’lib ular RFeO
3
(R-noyob element yoki Y-ittriy) noyob yerli 
ortoferritlarda keyinchalik ko’p komponentali R
3
Fe
5
O
12 
ferrit granatlarda kuzatiladi. 
Bu kristallarning yengil magnitlanganlik o’qi tekislikka perpendikulyar bo’lgan qatlamlarda 
labirint strukturani kuzatishimiz mumkin. 
5-rasm 
Magnit maydon o’zgartish natijasida domenli strukturaga magnit maydon o’sishi va kamayishining 
ta’sirini kuzatamiz. Domenlar o’zgarishi 5-rasmdagi tasvirlarga o’xshash bo’ladi. H oshishi bilan 
magnitlanganliklari H parallel domenlar kengligi o’sadi, antiparallel domenlarniki kamayadi. Ma’lum 
H
S 
qiymatta namuna to’yinish holatga, yoki bir domenli holatga o’tadi va uning magnitlanganligi M
S 
ga teng bo’ladi. 
6-Rasm. MO uskunaning blok-sxemasi 
LED–svetodiod (yorug’likmanbi; POL va AN–plyonkali qutblantiruvchi filtrlar; ELM–kalta 
solenoid shaklidagi elektromagnit; NAM–epitaksial tarkibli monokristall; E1, E2–svetodiod va 
elektromagnit uchun DC tok manbalari; K1, K2–kalitlar; K2–kalit-kommu-tatorning 1 va 2 
4-rasm. Labirintli domen 
strukturasi. 
strukturasi 
s
t
r
u
k
t
u
r
a
s
i 
H=0
H 0
>
H Hs
≤

---