Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
215 
keladi. Samarqand davlat universiteti astronomiya yo’nalishi talabalariga kimyodan 34 soat ma’ruza, 
34 soat laboratoriya va 44 soat mustaqil ta’lim soatlari ajratilgan. O’qitiladigan kimyo, fizika, 
matematika kabi fanlar o’qituvchilarni o’quvchilarga ushbu fanlardan bilim berishda va fanlar 
bo’yicha umumiy xulosalar chiqarishda, tabiatda kechadigan voqea hamda hodisalar mohiyatini ochib 
berishlari muhimdir. Shu asosda umumiy kimyo darslarida astranomiyaga doir bilimlarni rivojlantirish 
maqsadida foydalanish mumkin bo’lgan astranomik tushunchalarni o’z ichiga olgan jadvalni tuzish 
mumkin va uni quyidagicha ifodalaymiz: 
Kimyo fanidan dars mavzulari 
Mavzuga oid astranomik savollar 
Kimyoviy elementlarning belgilari 
Astranomik belgilar 
D.I Mendeleyevning kimyoviy elementlar davriy 
sistemasi 
Metagalaktikada elementlarning tarqalish qonuniyatlari 
Atom va atom yadrosining tuzilishi 
Koinotda atomlar modeli va moddalar holati 
Yadro reaksiyalari, izotoplar 
Turli xil yadro reaksiyalari natijasida hosil bo'ladigan 
kimyoviy elementlar izotoplari 
Vodorod – element va oddiy modda 
Vodorod – yulduzlararo bo'shliqning asosiy komponenti 
Suv 
Astroiddagi suv – kosmosning asosiy resursi 
Elementlar xossalari (inert gazlar misolida) 
Geliy – quyosh atmosferasida 
Metallar 
Metall yonilg'i 
Temir. Temir birikmalari 
Yer sayyorasi guruhi tuzilishi (yadro). Meteoritlar 
Kislorod va ozon 
Ozon qatlamiga antropogen ta`sirlar 
Is gazi 
Uglerod (ll) oksidi yulduzlararo bo'shliqda eng ko'p tarqalgan 
birikma 
Uglerod (lV) oksidi 
Mars va Veneraning atmosferasi 
Azot 
Pluton sayyorasi yuzasidagi azotli muzliklar 
Azot oksidlari 
Atrof-muhit himoyasi. Raketa yonilg`isi yonishidan hosil 
bo`ladigan mahsulotlarning atrof-muhitga chiqarilishi 
Oltingugurt oksidlari. Sulfat kislota 
Kosmosda ekologiya 
Kremniy. Silikatlar 
Yer toifasidagi Sayyoralarning mantiya tuzilishi 
Anorganik va organik moddalarning genetik 
bog`liqligi 
Koinotda hayot paydo bo`lishi gipotezasi. Panspermiya. 
Organik moddalarning abiogen sintezi 
Alkanlar. Metan 
Titan atmosferasida metan 
Neft. Neftni fraksion haydash 
Raketa yoqilg`isi 
Aldegidlar 
Formaldegid – uning yulduzlararo bo`shliqda tarqalishi 
Atom tuzilishi 
Kimyoviy elementlar va ular izotoplarining kosmosda payda 
bo`lishi hamda tarqalishi 
D.I Mendeleyevning kimyoviy elementlar davriy 
sestemasi 
Kosmik jismlarning kimyoviy tarkibi. Metallashgan vodorod 
Dispers sistema 
Atmosferaning yuqori qavatidagi gaz va chang 
Kimyoviy reaksiyalar 
Sinergetika 
Metallar 
Metallar topishda astroidlarning ishlatilishi 
Xulosa o`rnida shuni aytish mumkinki,kimyo ta'limida intergatsiyalashuv jarayonini amalga 
oshirish maqsadida, jumladan kimyo, fizika, astronomiya darsliklarining nazariy tahlili bu fanlar 
orasida uzviylikni ta`minlanmaganligi, astronomiyaga oid tadbiqiy masalalar miqdori kamayib 
ketganligini ko`satmoqda. Mazkur fanlarni integratsiya qilish maqsadida astronomik, fizik, kimyoviy 
mazmundagi masalalar darsliklarning yangi avlodlarini yaratish hamda mazkur fanlarda keng 
qo`llaniladigan tushunchalar, modellashtirish ko`nikmasi, tenglamalarni yechish ko`nikmalarini 
shakllantirishga alohida ahamiyat berish va ularni malaka darajasiga yetkazish maqsadga muvofiq. 
Respublikamiz oily o’quv yurtlarida fizikani o’qitish bo’yicha erishilgan yutuqlarni 
umumlashtirish va uni istiqbolda qo’llashni belgilash orqali ta’lim sifatini oshirish maqsadida tashkil 
etilgan ushbu anjumanda fizikaning kimyo fanlari bilan integratsiyalashuv jarayonlari haqida batafsil 
ma’ruza qilinadi. 

---