Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
171 
бўлсада, ҳамон водород атоми спектрини ҳисоблашга қулай бўлгани учун Бор моделидан 
фойдаланиб келинмоқда. Лекин бу давр ичида инсониятнинг фан ва техника соҳасида эришган 
ютуқларини ўрганиш талабалардан замонавий фанлар асосини билишни талаб қилади; 
иккинчидан, квант физика мавзулари мазмуни алоҳида ўрганилиб, зарранинг тўлқин хоссага 
эгалигига ишонч ҳосил қилинади, лекин бу хусусият зарра ҳақидаги тасаввурни қандай 
ўзгартиришга олиб келиши мумкинлиги, ҳеч бўлмаганда, электрон мисолида умумлаштириб 
кўрсатилмайди. Аслида, талабаларнинг бундай умумлаштирилган хулосаларни тушиниш учун 
етарли билимга эга бўлганлиги эътиборга олинмаган. Талабаларга замонавий физика 
элементлари, яъни микрозарралар учун “траектория”нинг моҳияти, “микрозарралар ҳолати 
тушунчаси” эҳтимолий ғоя ва тушунчалар орқали тушунтирилиши кенгроқ ўргатилса, квант 
физикаси мавзулари орасидаги боғланиш бир бутунликни ташкил қилиб, кимё предметидаги 
атом тасаввурининг берилиши билан мослик юзага келади [1-2]. Фанларни ўқитишда ўзаро 
мазмунан боғланишни эътиборга олиб интеграцион ўқитиш методикасини ишлаб чиқиш ва мос 
ўқув қўлланмалар ва дарсликлар яратиш ҳамда ўқитишда замонавий ахборот технологияларини 
кенг тадбиқ этиш юқори самара бериши мумкин. 
Адабиётлар: 
1. Л.В. Тарасов. - Современная физика в средней школе – М. Просвешение, 1990. 
2. Г.Аҳмедова, О.Б.Маматкулов, И. Холбоев .- Атом физикаси – Т. Истиқлол, 2013. 
ТАБИИЙ ИЛМИЙ ФАНЛАР НЕГИЗИДА ТАЛАБАЛАРГА ЭКОЛОГИК ТАЪЛИМ –
ТАРБИЯ БЕРИШ 
 
Турсунова Г.Қ. (Қарши МИИ) 
 
Табиатни муҳофаза қилиш–бугунги куннинг энг асосий муаммоларидан биридир. Жамият 
ва табиат, инсон ва атроф муҳит ўртасидаги муносабатларни онгли равишда бошқаргандагина 
экологик мувозанатга эришилади. Бу муносабатлар моҳиятини талабалар онгига тўғри етказа 
олиш, уларнинг табиатга бўлган муносабатини онгли равишда амалга ошира билишга ўргатиш 
экологик таълимнинг асосий негизидир.
Табиий илмий (физика, астрономия, кимё, биология ва геология кабилар) фанлар негизида 
уни амалга оширишда табиатнинг бир бутунлиги ва унинг ўзаро алоқадорлигига, инсон 
фаолияти таъсирида табиатда содир бўладиган ўзгаришларга табиий ресурлардан оқилона 
фойдаланиш каби масалаларга алоҳида эътибор берилади. Бунинг учун талабалар онгида 
янгича экологик тафаккурни шакллантириш, бу ишда самарадор ташкилий ишларни қўллаш–
миллий тарбия тизими олдига қўйилган ҳаётий муаммолардандир. 
Бу масалани ҳал этишда экологик тарбиявий тадбирлар ўзининг мазмунан бойлиги, 
ташкилий шаклларнинг серқирралиги билан ажралиб туради. Экологик тўгараклар талабаларни 
маҳаллий экологик вазият билан кенгроқ таништириш, уларни вужудга келган кескинликни 
бартараф этишда иштирок этиш истиқболини очади. Кимё заводларнинг атроф– муҳитга 
чиқарадиган чиқиндилари, ҳаво ҳавзасини ифлослантирадиган газлар ва уларнинг инсон 
саломатлигига, тирик жонзод ва ўсимликлар дунёсига таъсирини ўрганишга тўғри келади. 
Кислород, олтингугурт, азот, фосфор, минерал ўғитлар мавзулари ўтилганда заводнинг атроф–
муҳитни ифлослантираётган чиқиндилари ва заҳарли газларга алоҳида тўхталиб ўтиш керак. 
Кимёвий маҳсулотларнинг халқ хўжалигида қўлланиш даражаси ортиб борган сари 
ҳавонинг ҳар ҳил саноат чиқиндилари (чанглар, заҳарли газ моддалари) билан ифлосланиши 
кузатилмоқда ва бу кишилар саломатлигига салбий таъсир қилмоқда. Бобокалонимиз Абу Али 
Ибн Сино тоза ҳаво инсонлар соғлигига ижобий таъсир этувчи энг асосий омиллардан бири 
эканлигини бундан минг йил бурун ўқтириб ўтган эди. Шуни такидлаш лозимки, атмосфера 
ҳавосининг ортиқ даражада ифлосланишига кимё саноатида чиқиндисиз ишлашни 
таминлайдиган технологик жараёнларнинг етарли ишлаб чиқилмагани ҳам сабаб бўлмоқда. 
Ҳозир ҳамма жойда шу муаммо бўйича кенг изланишлар олиб борилмоқда. 

---