Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
129 
Юқорида баён этилганлардан кўринадики, фотокимёвий реакцияни, жумладан, 
фотосинтезни ёруғликнинг квант назарияси асосида тушунтириш мумкин экан. 
Фойдаланилган адабиётлар. 
1. Г. Аҳмедова ва бошқа. “Атом физикаси”. Т., “Истиқлол”, 2013 й. 
2. А. Абдуллаев. “Атом ва ядро физикаси элементар асослари”. Т., “Ўзбекистон”, 1967 й.. 
3. И. Асқаров, К. Ғофуров ва Ш. Қирғизбоев. “Кимёвий билимлар сарчашмаси”. Т. 
“Ўзбекистон”, 2013 й. 
KIMYOVIY TERMODINAMIKA MAVZUSINI O`TISHDA FIZIK QONUNLARNING 
O`RNI 
Kirgizov Sh.M, Nasriddinova F.T, Pattojonova N.D. 
Andijon davlat universiteti 
Fizika fanining kimyo faniga bog`liqligi shunchalik yaqinki, ikkala fanning ohiri borib bir-biriga 
tutashib ketadi. Ana shunday tutashgan mavzulardan biri –termodinamikadir. Huddi fizika fanida 
bo`lganidek, kimyo fanida ham termodinamika mavzusi muhim hisoblanadi. 
Termodinamika molekula va atom tushunchalaridan foydalanmay va jarayonarni mikroskopik 
nuqtai nazardan tekshirmay turib ham bu jarayonlarning borishi to’g’risida qator xulosalar chiqarishga 
imkon beradi. Termodinamikada juda ko’p tajribalardan olingan faktlarni umumiylashtirish orqali bir 
nechta qonunlar asos qilib olingan. Shuning uchun ham termodinamika xulosalari juda umumiy 
xarakterga ega. Modda holatining o’zgarishlarini tekshirishga turli xil nuqtai nazardan yondashib 
termodinamika bilan molekulyar-kinetik nazariya bir-birini to’ldiradi va aslida borib birlashib 
ketadi[1].
Kimyoning reaksiya sodir bo‘lishdagi energetik o‘zgarishlarni o‘rganuvchi qismi kimyoviy 
termodinamika deb ataladi.
Kimyoviy reaksiyalar ko‘pincha issiqlik yoki boshqa energiya turlarini yutish yoki chiqarish 
bilan sodir bo‘ladi. Kimyoviy reaksiyalarda yutiladigan yoki ajralib chiqadigan issiqlik reaksiyaning 
issiqlik effekti deyiladi. 
Issiqlik chiqishi bilan boradigan reaksiyalar ekzotermik reaksiyalar, issiqlik yutilishi bilan 
boradigan reaksiyalar endotermik reaksiyalar deyiladi. 
Issiqlik effektining qiymati termodinamika qoidalariga ko‘ra ekzotermik reaksiyalarda ajralgan 
issiqlik miqdori musbat (+Q), endotermik reaksiyalarda yutilgan issiqlik esa manfiy (–Q) ishora bilan 
belgilanadi. Reaksion sistemaning bosim o‘zgarmas sharoitdagi (izobarik jarayon) energiyasining 
o‘zgarishi sistema entalpiyasining o‘zgarishi bo‘lib, ΔH bilan belgilanadi. Δ belgisi o‘zgarish, farqni 
anglatadi. Ekzotermik reaksiyada reaksion sistemadan issiqlik ajralib chiqqani uchun sistema 
entalpiyasining o‘zgarishi manfiy (–ΔH), endotermik reaksiyalarda esa musbat (+ΔH) qiymatga ega 
bo‘ladi. Demak, reaksiyaning issiqlik effekti Q ayni reaksion sistema entalpiyasining ozgarishi bilan 
quyidagi munosabatda bo‘ladi: