Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
137 
Nyutonning birinchi qonuni 
Raketaning uchish traektoriyasi. O‘qning uchish tezligi, uchish 
masofasi, o‘q otilgan paytda vujudga kelgan reaktiv kuchlar, o‘q 
uchish masofasining otish burchagiga bog‘liqligi. 
Nyutonning ikkinchi qonuni 
Otish qurollaridan foydalanishda o’q va snaryadning massalarini 
oshirish, ularning uchish masofasini oshirish. 
Nyutonning uchinchi qonuni 
O‘q uzilganda miltiq kanali ichida porox gazlarning bosimi. Aks ta’sir 
haqida ma’lumot; 
Tabiatdagi kuchlar. Jismning 
inersiyasi. 
Miltiq zatvorining o‘qqa ta’sir etuvchi kuchi, snaryadning va 
bombalarning og‘irlik kuchi. Inersiya hodisasi, deformatsiya. 
Jism impulsi. Kuch impulsi. 
Raketa va to‘p otishda reaktiv harakatning sodir bo‘lishi, boshqariluvchi 
raketadan foydalanish, hozirgi zamon aviatsiyasining taraqqiyoti. 
Bosim. Paskal qonuni. Torrichelli 
tajribasi.
Gidravlik press. 
Gidravlik tormoz 
Zanjirli va g‘ildirakli harbiy mashinalarning tuproqqa bergan bosimi va uni 
kamaygirish. Gidravlik ta’sir prinsiplari va ularning mina, torpedo, 
bombalarda qo‘llanilishi. Glubinomer, gaz bosimi kattaliklaridan (suv 
osti ballonlarida, torpedolarda) foydalanish. 
Suyuklik va gazlarning xarakati. 
Bernulli qonunining qo‘llanilshi. Samolyot qanotining ko‘tarish kuchi. 
Hozirgi zamon samolyotlarining tezligi, quvvati.
Jismlarning suzish shartlari. 
Arximed kuchi. Havoda suzish. 
Arximed kuchidan harbiy-texnikada, xozirgi zamon harbiy kemalari 
hamda 
suv 
osti 
kemalarida 
foydalanish. 
Samolyot 
va 
aviabombalarning havodagi xarakati. 
Ish va issiqlikni uzatish. 
Yonilg‘ining yonish solishtirma 
issikligi 
Otish qurollari (miltik avtomat, pulemyotdan otish vaqtida ularning 
stvollarining qizishi haqida ma’lumot berish. Mexanik va issiqlik 
protsesslarida energiyaning saqlanish va aylanishidan foydalanish. 
Yonilg‘ining yonish issiqligining raketalarning reaktiv dvigatellarida 
qo‘llanilishi. 
Ichki yonuv dvigatellari. 
Artilleriya, va raketa qurilmalarini ko’chirishda qo‘llaniladigan 
avtomobil transportyor, tyagach, o‘ziyurar qurollarda, dizel suvosti 
kemalarida, samolyotlarda ichki yonish dvigatelining qo‘llanishi, 
ularning quvvati, tezligi, yuk ko‘tara olishi haqida ma’lumot berish. 
Galvanik elementlar. 
Akkumulyatorlar. 
Akkumulyatorning suv osti kemadarida, turli harbiy apparatlarda, 
harbiy mashinalarda qo‘llanilishi. Galvanik elementlarning urush 
davrida turli minalarni portlatishda, aloqa vositalarida ishlatilishi. 
Elektromagnit xodisalar 
Harbiy kemalarda, suv osti kemalarida magnit maydoni yordamida 
minalarni aniqlash va ularni portlatib yuborish. Elektromagnit 
induksiya hodisasi harbiy texnikada Induksiya prinsipidan portlagich 
sifatida qo‘llanilishi. 
Elektr energiyasini ishlab 
chiqarish, uzatish va undan 
foydalanish. 
Elektr stansiyalar. Elektr energiyasini uzatish va undan harbiy 
ishlarda foydalanish.(AES, GES, IES, quyosh batareykalari, shamol 
generatorlari) 
Elektromagnit to‘lqinlar, 
radioto‘lqinlar. Infraqizil va 
ultrabinafsha nurlar. 
Elektromagnit to‘lqinlar, radioto‘lqinlar, infraqizil va ultrabinafsha 
nurlardan harbiy ishlarda foydalanish. 
Geometrik optika
Geometrik optika qonunlaridan harbiy ishlarda foydalanish. 
Atom yadrosining tuzilishi. 
Yadro kuchlari 
Atom yadrosining tuzilishi. Yadro kuchlari haqida o‘quvchilar 
ongida tasavvurlar hosil qilish. 
Atom energiyasidan harbiy va tinchlik maqsadida qo’llash: Vodorod 
va atom bombalari hamda atom elektr stansiyalari, suvosti va 
muzyorar kemalari haqida tushunchalar. 
Nanotexnologiyalar: 
Nanorobotlar, molekulyar 
dvigatellar, 
nanoelektrodvigatellar. 
Nazorat va kuzatish vositasi sifatida hamda qurol sifatida harbiy 
sohada qo‘llash va h.k. 
1.Harbiy texnika va qurolli kuchlar tizimi uchun harbiy kemalar o’ta 
og’ir korroziya sharoitida ishlaganligi uchun (vallar, vintli 
periskoplar va boshqa mexanizmlar) ust qatlamini qoplash uchun 
keramik nanomateriallarni qo’llash. 

---