Fizikada saqlanish qonunlarining fazo va vaqt simmetriyasi bilan bog‘lanishi

3.15.Nomuvozonatli termodinamika elementlari: fazaviy o‘tishlar, fizikaviy kinetika. Bolsmanning kinetik tenglamasi. Gazlarda ko‘chirilish xodisalarining bazi tadbiqlari. Siyraklashgan gazlarning bazi xossalari

Fazaviy oʻtish - keng maʼnoda — tashqi sharoit (tra, bosim, elektr va magnit maydonlari va boshqalar)lar oʻzgarishi natijasida moddaning bir fazadan boshqa fazaga oʻtishi; tor maʼnoda — tashqi parametrlar uzluksiz oʻzgarganda modda fizik xususiyatlarining sakrab oʻzgarishi. Masalan, gazning suyuqlikda, suyuqlikning qattiq jismga aylanishi, metallning ferromagnit holatidan paramagnit holatiga oʻtishi va boshqa Kristall qattiq moddalarning bir agregat holatdan ikkinchi agregat holatiga oʻtishi F.oʻ.ning xususiy holidir. Umuman Fazaviy oʻtishda tizimni izoxlovchi parametrlar sakrab oʻzgaradi. Misol uchun gazsimon holatdan suyuqlikka va suyuqlikdan qattiq holatga oʻtishda zichlik qiymati keskin oʻzgaradi. F.oʻ. sodir boʻladigan tra, bosim yoki b. fizik kattaliklarning qiymatini faza oʻtishi nuqtasi deyiladi. I tur va II tur F.oʻ. mavjud. Bolsman kinetik tenglamasi — gaz molekulalarining tezlik v va koordinata g lar (vaqt / ga bogʻliq ravishda) boʻyicha taqsimot funksiyasi qanoatlantiradigan tenglama. Bu tenglama kichik zichlikka ega gazlar holatini ifodalaydi. Kinetik tenglamani gazlar uchun dastlab 1872-yilda L. Bolsman taklif etgan. Fizikаning muvozаnаtsiz holаtdаgi tizimlаridа sodir bo‘luvchi jаrаyonlаrni o‘rgаnuvchi qismigа fizikаviy kinetikа deb аtаlаdi. Muvozаnаtsiz holatdаgi tizimni o‘z ixtiyorigа qo‘yilsа, u yangi muvozаnаt holаtigа o‘tа boshlаydi.

(f - f₀)t = (f - f0)t=0

4.12.13.16.Kvantlanish g‘oyasining tasdiqlanishi. Plank gipotezasi va formulasi. Fotonlar. Yorug‘lik kvantining energiyasi va impulsi

Atom tuzilishini o'rganishda 1860 yilda nemis olimlari G.Kirxgof (1824-1887) va R.Bunzen (184-1898) ochgan spektral analiz usuli muhim rol o'ynadi.
1885 yilda shveytsariyalik maktab fizika o'qtuvchisi Balmer ko'zga ko'rinadigan sohada vodorod atomining spektral chiziqlarining joylashish vaziyatida ma'lum qonuniyat borligini sezdi. Balmerning aniqlashicha to’lqin uzunlikni kamayishi bilan ular orasidagi masofa ham kamayib borar ekan. Ko'p yillik izlanishlardan so'ng to’lqin uzunliklari aniq bo'lgan bu to'rtta spektral chiziqlarini bitta umumiy formula bilan ifodalash mumkinligi aniqlandi: