Физика ва электроника асослари

12.3. Mikrofonlar va radiokarnaylar

Bugungi kunda mikrofonlarning ko‘p turlari mavjud bo‘lib, ular qaysi maqsadlarda ishlatilishiga qarab tanlab olinadi. Mikrofonlarlarning ko‘mirli, elektr dinamikli, radiomikrofon va hokazo turlari mavjud. Mikrofonlarning asosiy vazifasi kichik signallarni qabul qilib olib, ularni elektr tokiga aylantirish va bu tokni kuchaytirgichning kirishiga berishdan iborat. Kuchaytirgich bu kichik signallarni kerakli miqdorda kuchaytirib, radiokarnaylarga uzatadi. Mikrofonlar ishlatilish joyiga mos tarzda tanlab olinsa, kirish halaqitlari anchalik kam bo‘ladi va kuchaytirgich chiqishida sof ovoz taqdim etiladi. Hozirgi kunda mikrofonlarga bo‘lgan talablarning kattaligi, ularning yangi-yangi turlarini yaratilishiga sabab bo‘lmoqda.
Mikrofon – bu tovush to‘lqini bosimi orqali elektr tokini boshqarishga mo‘ljallangan qurilmadir. Aytaylik, mikrofonga yetib kelgan tovush to‘lqining bosimi r ni hosil qiladi va mikrofon zanjirida elektr yurituvchi kuch (EYuK) paydo bo‘ladi.
e=k·p.
Bu yerda, k – o‘zgarish koeffitsiyenti.
O‘zgarish koeffitsiyentining qiymati imkon darajasida katta bo‘lishi kerak. Ana shunda mikrofon kichik signallarga ham sezgir bo‘ladi.
Agar o‘zgarish koeffitsiyenti signal chastota va amplitudasiga nisbatan o‘zgarishsiz qolganida edi, mikrofon yaxshi ishlagan bo‘lardi. Amaliyotda o‘zgartirish koeffitsiyenti, asosan chastota funksiyasiga va tovush bosimining amplituda o‘zgarishiga bog‘liq. Bu bog‘liqlik o‘z navbatida u yoki bu tovushning buzilishiga olib keladi. O‘zgarish koeffitsiyentining chastotaga bog‘liqligi chiziqli buzilish deb aytiladi. Tovush tembrini o‘zgartirganda bunday bog‘liqlik asosida biz ba’zi chastotalarni kuchliroq, ba’zilarini esa kuchsizroq eshitilishini sezamiz.
O‘zgartirish koeffitsiyentini tovush signalining amplitudasiga bog‘liqligi eshitilayotgan tovushda kombinasiya tonini hosil qilib, tovushning yomon eshitilishiga olib kelishi mumkin. Bunday buzilishga chiziqsiz buzilish deb aytiladi. Mikrofonning shovqinga nisbatan sezgirligi iloji boricha kichik bo‘lishi kerak. Elektroakustik apparatning xususiyati o‘zgartirish koeffitsiyentini chastotaga bog‘liqligi orqali topiladi va chastota xarakteristikasi deyiladi.
k =k (f),
bu yerda k millivolt·bar da o‘lchanadi.