Физика ва электроника асослари

Ko‘mirli mikrofon

Ko‘mirli mikrofon ma’lum o‘lchamdagi qalin plastina orasiga ko‘mir kukuni to‘ldirilgan va usti ko‘mir yoki metall membranadan tashkil topgan bo‘ladi. Bunday mikrofon doimiy tok zanjirida turgan transformatorning birlamchi o‘ramiga ketma-ket ulanadi. Transformatorning ikkinchi o‘rami orqali signal modulyatorga yoki kuchaytirgichga berilishi mumkin.
Tovush bosimi bo‘lmaganda ko‘mir kukunining qarshiligi juda yuqori va mikrofon zanjiri orqali juda kichik tok oqib o‘tadi. Agar mikrofon membranasiga tovush to‘lqini ta’sir qilsa, ko‘mir kukuni deformasiyalanadi. Buning oqibatida uning qarshiligi o‘zgaradi va mikrofon zanjirida o‘zgaruvchan tok hosil bo‘ladi. Induksiya oqibatida ikkilamchi o‘ramda EYuK hosil bo‘ladi. Transformator asosan kuchaytiruvchi bo‘lib, uning kuchaytirish koeffitsiyenti p= 5-10.
Mikrofon ichidagi fizik jarayon hozirga qadar to‘la aniqlanmagan. Ko‘mir kukuni donalari ustidagi gaz qatlami o‘tish qarshiligining o‘zgarishiga olib keladi. Ko‘mir kukuni donalariga tovush bosimi berilganda gaz qatlami buziladi, buning oqibatida o‘tish qarshiligi kamayadi. Tovush bosimi yo‘qolganda, u oldingi holatga qaytadi. 36-rasmda takomillashtirilgan ko‘mir kukunli mikrofonning xarakteristikasi keltirilgan.

f
36-rasm.
Bu xil mikrofonning kamchiliklaridan biri, uning xususiy shovqinlari mavjudligidir. Bunga siljish paytida ko‘mir kukunining bir-biriga yopishishi va tovush berilmagan holatga qayta olmasligi sabab bo‘ladi.

Kondensatorli mikrofon

Bu mikrofonning tuzilishi kondensatorning tuzilishiga o‘xshash bo‘lib, uning birinchi plastinasi qalin plastina, ikkinchisi membranani tashkil qiladi. U juda yengil bo‘lib, oraliq dielektrik vazifasini havo bajaradi. Mikrofon doimiy tok zanjiriga aktiv qarshiligi katta bo‘lgan qarshilik yordamida ketma-ket ulanadi. Membranani tebranishi oqibatida kondensator sig‘imi o‘zgaradi va zanjirda tovush chastotasining o‘zgaruvchan toki hosil bo‘ladi. Qarshilik uchlarida potensiallar ayirmasi hosil bo‘ladi. Kondensatorli mikrofonning chastota xarakteristikasi ko‘mir kukunli mikrofonga nisbatan bir necha marta yaxshi. Uning asosiy kamchiligi sezgirligining pastligi va kuchlanishni ko‘proq qabul qilishi hisoblanadi.