|
Ma’ruzaga tayyorlanish. Ma’ruzachilar har bir ma’ruzaga o‘zining ilmiy salohiyati va pedagogik mahoratiga asoslanib tayyorlanishi zarur. Bu, bir tomondan ma’ruza materialining ilmiyligini ta’minlasa, ikkinchi tomondan, materialni metodik nuqtayi nazardan to‘g‘ri bayon qilinishiga xizmat qiladi.
Fizikadan ma’ruzaga tayyorlanish, o‘quv materialini tanlashdan boshlanadi. Yangi va yosh ma’ruzachilarga dastur, o‘quv-metodik qo’llanmalar ma’ruza materialini tanlashga yordam beradi. Ma’ruzaga mavzu bo‘yicha dasturdagi barcha materialni kiritish shart emas, chunki ma’ruza konspekti o‘quvchiga fizikadan yetarli darajada bilim olishi uchun, uni to‘ldirib va o’zlashtirib borishni taqozo qiladi.Ammo tizimlilikni amalga oshirish uchun, ma’ruzachi eng zarur vii muhim masalalarga to'xtalib, dasturdagi ayrim materiallami amnlly nuishg'iilotlarga va o‘quvchilaming mustaqil ishlariga qohllrlNhi mumkin.
< I'qituvi hi ma’ruzaga tayyorlanish jarayonida, auditoriyani ко'/ oldlgn kellirishi kerak. Boshqacha aytganda, o'quvchilaming hlllm dnnijasini, qiziqishini, psixologik jihatlarini, mutaxassislik va lakultctning xususiyatlarini hisobga olishi zarur. Shuni ta’kidlash lo/imki, o'quvchilar ikki-uch ma’ruzadan so‘ng, o‘qituvchilami modcllashtirib olishadi, ularning har birini xususiyatlaridan va o'/iga xosligidan ko‘p hollarda foydalanishga hamda ushbu modclni snqlab qolishgaharakat qilishadi.
Mn'ru/iign tayyorlanish, namoyish va texnik vositalarni tan- Inxlmi, tayyorlashni va uni o‘tkazish rejasini ishlab chiqishni hamda mn’iu/n matnini yozishni taqozo qiiadi. Ma’ruza matni qanday ho'hshi kerak'? - degan savol tug‘ilishi tabiiy. U tezis, konspekt, lo'ln main ko’rinishida bo‘lishi mumkin, qanday shaklda bo‘lishi maTuzaehining tajribasiga, ilmiy salohiyatiga va pedagogik mahoratiga hog'liq.
I l/lkn kalcdniliiiining ko'pchilik o‘qituvchilarining fikriga ko'ta, miiTii/n konxpckli, lining asosiy qoidalarini qamrab olgan tP/li ko'iliilxhlila ho'lgani nui'qul dcyishadi. Linda muhim dalillar, llodalai. loimiilnlai isboti, tarixiy ma'lumotlar va namoyish bo'yicha ko'rsatmnlar o*z, aksini topishi zarur.
Yosh, yangi ish boshlagan o'qituvchilar uchun ma’ruza kons- pektini to'liq yozish tavsiya qilinadi. Ular ma’ruza matnini yn/ishda, umumiy fizika kursi uchun turli mualliflaming klloblaridan Ibydalanishi maqsadga muvofiqdir. Ma’ruzani bir kitob bo'yicha ham tayyorlash mumkin, bu holda subyektiv, eskirgan va mctodik jihaldan bog‘lanmagan fikrlar bo‘lib qolishi mumkin. Turli mtmllillarning kitoblaridan foydalanilganda esa, birinchidan, htilarga chck qo’yiladi, ikkinchidan, yosh ma’ruzachilaming fikrlash dohasi kcngayadi va o‘zining fikri va qarashlari paydo bo'ladi.
Ma’ruzani o‘qish. «Ma’ruzani o‘qish» tushunchasi o‘zining tarixiy ma'nosini XIX asming o‘rtalarigacha saqlab kelgan. Hozirgi o'quv yurtlaridagi ma’ruza bo‘lsa, ma’ruzachining auditoriya bilan i|o
Ma’ruzaning sifati ko‘pgina omillar orqali aniqlanib, u qanday o‘qilganligi, nimalarga bog‘liq ekanligini ko‘rib o'taylik. Har bir ma’ruzachining tajribasiga ko‘ra, o‘zining shakllangan usuli bo‘ladi. Ma’ruzaning yaxshi o‘qilish sharti bo‘lib, yuqorida aytil- ganday, o‘quvchilaming diqqat - e’tiborini jalb qilish hisoblanadi. Agar ma’ruzachi o‘quvchilaming diqqatini o‘ziga jalb qila olmasa, ma’ruza samarasiz bo‘ladi deb bemalol aytish mumkin.
Ma’ruzaning o‘qilish sur’ati muhim ahamiyatga ega. Chunki ma’ruza past sur’atda o‘qilsa, o‘quvchilar uni to‘la yozib olishga ulguradi, ammo ulaming o‘y-fikrlari chalg‘ib, ma’ruzaga bo‘lgan diqqat - e’tibor yo‘qoladi. Mabodo, ma’ruzani bayon qilish sur’ati yuqori bo‘lsa, o‘quvchilar tushunishga va yozib olishga ulgurmay qolishadi. Shuning uchun, ma’ruzachi ma’ruza sur’atini aytilayotgan fikrga mos holda boshqarishi kerak. Umumiy fizikadan ma’ruza o‘zining tabiatiga ko‘ra: Nimani tushunisb kerak? - degan savolga javob berishi shart bo’lgani uchun, eng muhim fikrlami, asosiy fizik tushunchalarni va kattaliklami, qonunlarni bayon qilishda, matematik hisoblashlar orqali formulalami chiqarishda ma’ruza sur’atini moslashtirish zarur, shundagina formulani yozib olishga imkon yaratiladi, ko‘rish kanali bilan eshitish kanalini bog‘lanishini amalga oshiradi.
Ma’ruza sur’ati faqatgina tushunish bilan bog‘liq bo‘lmasdan, uni konspektlash bilan ham bevosita bog‘Iiqdir. Konspekt yozish materialni yaxshiroq esda saqlab qolishga xizmat qiladi. Albatta, auditoriyada ma’ruza paytida yozilgan konspekt, o‘quvchilar tomonidan qayta ishlanishi zarur. Bu jarayonda, uning kamchiligi to‘Idirilishi va tushunish qiyin fikrlami ajratib olinishi hamda ulami tushunish, ma’ruza materialini to’laqonli o‘zlashtirishga olib keladi.
Ayniqsa, birinchi bosqich o‘quvchilariga ma’ruza o‘qiydigan o‘qituvchi, o‘quvchilami konspekt yozishga o‘rgatishi va nazorat qilib borishi shart, ularga yordam berib, konspekt yozish bo'yicha metodik maslahatlar berib borishi zarur.
Demak, ma’ruzaga tayyorlanish va uni o‘tkazish bosqichlari quyidagilardan iborat:
l.Nazariy tayyorgarlik yoki materialning ilmiy mazmuni.
.’.Mctodik tayyorgarlik, bu quyidagilardan iborat:
mn'ruzii rcjasi vn unga mos konspekt tuzish;
ob/or shaklidu bcrihivchi, to'laqonli tushunish zarur bo‘lgan, yod ollnuvchl vn yo/ib olinadigan materiallarga ajratish;
nniiioyish tajribalarni tayyorlash va uni ko‘rsatish iiii'tiidlkasiiil ishlab chiqish hamda ulami qachon, qancha vaqt va tilmn iicliun ko’rsatish;
fi/ik bilimlaming tarkibiy elementlarini aniqlash va ulami o’quvchilnr lomonidan o'zlashtirish rejasini ishlab chiqish;
o'quvchilnrning bo'lg'usi ixtisosligi bilan bog'lash;
pirdmrl aliidagi va prcdinctlararo bog'lanishlami amalga • nhlrhli,
nui'iii/nni n'qhli va fqalashtiiilgaii ishlarni amalga oshirish;
nia'iii/a |ninviiid.i o’quvchilarning bilishga bo'lgan < 11 / li 11 ‘.h lai ini I in >ll.i .hl I’ isli;
iiin'i u/aning yakunida kerakli adabiyotlami tavsiya qilish;
o'quvdiilarga inustaqil ish yo‘nalishlarini ko'rsatish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
