Fizika taraqqiyoti tarixi solnomasi (1900-2015)”

MUNDARIJA

KIRISH………………………………………………………………… 3

I BOB. FIZIKA FANINING XX ASRDA RIVOJLANISH XUSUSIYATLARI

1.1. Nisbiylik nazariyasi………………………………......................……8

1.2. Kvant fizikasining rivojlanishi ……..................…………………..12

1.3. Atom va yadro fizikasining rivojlanishi.................……………….22

1.4.YAdro energetikasi va elementar zarrachalar fizikasi rivoji ............

Birinchi bobga dior xulosalar……………………………………… …26
II BOB. FIZIKA FANINING RIVOJLANISH YO’NALISHLARI

2.1. O’ta elektr o’tkazuvchanlik hodisasining fan va texnika

rivojiga ta`siri ............................................................................. .29

2.2. Lazer texnologiyalarining rivoji va qo’llanilish sohalar........... …38

2.3. Astrofizikaning rivojlanish istiqbollari …………………………..47

Ikkinchi bobga doir xulosalar…………………… .........................52



III. YAKUNIY XULOSALAR … …………………………........54
IY. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR …………………………57

Y. ILOVALAR .....................................................................................61

KIRISH

Bugungi kunda bizning gullab yashnayotgan mustaqil Respublikamizda shaxsan yurtboshimiz tashabbusi va bevosita rahbarligida kompyuterlashtirish va axborotlashtirish shu qadar katta tezlik bilan amalga oshirilmoqdaki, inson uz faoliyatida bu qadar yuqori kutarinkilikni qabul kilishi shartligi davr takozasi bo’lib qolmoqda. Respublikamizda chiqarilgan qonun va farmonlar: O’zRning "Axborotlashtirish" to`g`risidagi qonuni, O’zRning "Ta`lim to`g`risida"gi qonuni, «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»'ning maqsadi-yurtboshimiz so`zi bilan aytganda:"Biz iste`dodli, fidoiy bolalarimiz, farzandlarimizga bilim va kasb cho`qqilarini zabt etishlari uchun qanot berishimiz kerak".

XXI asr-intellekt, ma`naviyat va pedagogik texnologiyalar asri bo’lmoqda. SHuning uchun ham ilmiy-texnik taraqqiyot, shaxsning ma`naviy va intellektual rivojiga, aqliy-texnik faolligiga, mustaqillik darajalariga bevosita bog’liq bo’lmoqda. Bu esa maktabdayoq yosh avlodning ma`naviy-axloqiy va aqliy salohiyatini, texnik taffakurining rivojlanishiga alohida e`tibor qaratish, o’rta maxsus o’quv muassasalarda uni takomillashtirib, barcha fanlarni ilg’or pedagogik texnologiyalar yutuqlari asosida o’qitishni tashkil qilishni taqozo qilmoqda.

Bilim strukturasiga qo’yiladigan zamonaviy talablardan biri: komp’yuter savodxonligining yuqori darajada bo’lishligi; o’z maqsadiga erishish uchun zarur bo’lgan dasturiy mahsulotlarni qo`llay bilishi, bilim berish, o’rgatish va didaktik nazorat etish dasturlarining funktsional imkoniyatlaridan foydalana olish bo’lib hisoblanadi.

Ta`lim tizimidagi o’zgarishlar, fizika fanini o’qitish uslubiyoti va tarixi ham keskin o’zgarishiga olib kelmoqda, Pedagog fizikaviy jarayonlar va xodisalar mazmun – mohiyatini to’liq anglash, ularning mohiyatini talaba – o’quvchilarga tushuntirish va o’zlashtirishda dars jarayonida yangicha o’qitish texnologiyalari – mul’timedia majmuasi va virtual laboratoriyalardan samarali foydalanishi zamonaviy ta`limning asosiy talablaridan biriga aylandi.

“Fizika tarixi” fani 5140200 – fizika ta`limi yo`nalishi 2 kurs talabalarida fizika fanining paydo bo`lish va rivojlanish tarixini tabiatshunoslik tarixi va falsafasining tarkibiy qismi sifatida shakllantiradi. Fizika fani tarixini chuqur bilish va dars jarayonida talabalarning fizika fanlariga kasbiy qiziqishlarini shakllantira olish bugungi kunda fizika o`qituvchisi kasbiy tayyorgarlik darajasining muhim tarkibiy qismi va pedagogik mahorati ko`rsatkichiga aylandi.

“Fizika tarixi” fani bo`yicha hozirda mavjud darsliklar, o`quv qo`llanmalari, monografiyalar, ilmiy-uslubiy maqolalar va o`quv-uslubiy ishlanmalar asosan rus, ingliz, nemis, ital’yan tillarida chop etilgan bo`lib, ular O`rta Osiyo va SHarq mamlakatlari allomalarining fizika fanlari rivojiga qo`shgan ilmiy-amaliy hissasini to`liq aks ettirmaydi va talabalarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga imkon bermaydi.

Vatanimiz hududida yashab, ijod etgan allomalarning ilmiy-ijodiy merosini o`rganish o`quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, ular ongiga milliy ғurur va mafkurani singdirishning kuchli vositasi bo`lib, undan ta`lim jarayonida foydalanish alohida ahamiyatga ega.

Fizika tarixi fanining o`quv ma`lumotlar bazasi uning 2,5-2,8 ming yil davomida tadrijiy rivojlanishi jarayonini o`zida aks ettiruvchi keng qamrovli tarixiy va ilmiy –uslubiy materiallardan iborat bo`lib, ishchi dasturda ajratilgan dars soatlari (16 soat ma`ruza, 22 amaliy mash-ғulotlar, 42 soat mustaqil ta`lim) ularni to`liq hajmda yoritish uchun etarli emas. SHu sababli, qisqa vaqtda ko`p hajmdagi o`kuv materiallarini o`quvchiga mazmunan etkazish va o`zlashtirilishiga erishish zarurati dars jarayonida zamonaviy ta`lim va axborot texnologiyalarining didaktik imkoniyatlaridan maqsadli ravishda unumli foydalanishni taqozo etadi.

Fizika tarixi fani bo`yicha bugungi kunda Respublikamizning bir qator OTM larida ma`ruzalar matni va reyting nazorat materiallari tayyorlangan bo`lsada, ular namunaviy o`quv dasturida ko`zda tutilgan o`quv materiallarini to`liq hajmda aks ettirmaydi, yangi ta`lim texnologiyalarini qo`llashga moslanmagan va o`z ilmiy-uslubiy ta`minotiga ega emas.

SHu sababli, “Fizika tarixi” fanidan O`zbekiston Respublikasi DTS talablariga mos holda o`zbek tilida zamonaviy darslik va o`quv qo`llanmalarini zamonaviy ta`lim texnologiyalari talablariga moslab tayyorlash va talabalarga etkazish o`ta dolzarb vazifadir.

Mazkur BMI universitetlarda fizika ta`lim yo`nalishi bo`yicha BD2 5140200-3.09 namunaviy o`quv dasturi (O`zR OO`MTV 14.03.2012 yil 107-buyruғi) asosida o`zbek tilida yangi pedagogik va axborot texnologiyalari didaktik imkoniyatlaridan foydalanishga moslab tayyorlangan.

Fizika fani shakllanish va rivojlanish davri uzoq tarixiy muddatni o`ziga qamrab olganligi va tarixiy materiallar hajmining ko`pligi sababli BMI mantiqiy-tarixiy boғlangan XX va XXI asrni o`z ichiga olgan 2 qismga ajratildi:

1 – kvant fiziksining paydo bo`lishi va rivojlanishi (XVII asr ikkinchi choragi – XX asr birinchi choragi);

2 –zamonaviy fizika fanining vujudga kelish va rivojlanish davri XX asr ikkinchi choragidan hozirgi vaqtgacha davom etib kelmoqda.

Ushbu BMIdan Respublikamiz universitetlaridagi fizika o`qitish uslubiyoti kafedralari o`qituvchilari, fizika ta`limi yo`nalishi 2 kurs talabalari, pedagogika institutlarining aniq fanlarni o`qitish meto-dikasi kafedrasi o`qituvchilari va bitiruvchi talabalari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlar fizika o`qituvchilari foydalanishlari mumkin.

Bugungi kunda o`quvchilarning mustaqil fikrlash, ijodiy faoliyat ko`rsatishlariga e`tibor kuchayganda muammoli o`qitishning ahamiyati kuchaydi. Muammoli ta`limni tashkil qilish yordamida o`quvchining tadqiqot, o`quv-biluv faoliyatini yo`lga qo`yish va shu asosda o`quv predmetidagi ma`lumotlarni, xulosalarni mustaqil tahlil qilish, yangi bilimlarni ijodiy mushohada qilish amalga oshiriladi. Bunda o`qituvchining faoliyati shundan iborat bo`ladiki, u eng murakab tushunchalarni tushuntira borib, zarur daqiqalarda izohli lug`atlardan foydalanib muammoni hal qiladi.

Bugungi kunda tizimli faoliyat yondashuvi asosida o`quvchilarning mustaqil ishlash faoliyatini rivojlantirish va faollashtirish, hamda tushunish metodlari yordamida o`qitish texnologiyalari bir qator ilmiy tadqiqot ishlarida ishlab chiqilgan. Bu o`quvchilarga ma`lumotlar bilan intensiv ishlash metodlarini ko`p hajmdagi ma`lumotlarni tartiblashtirish, saqlash, taqdim etish va o`zlashtirishni o`rgatadi.