Fizika-matematika fakulteti «Tekislikdagi Lobachevskiy aksiomasi va undan kelib chiqadigan natijalar»


III BOB LOBACHEVSKIY GEOMETRIYASI UCHUN PUANKARE MODELI



Download 1,03 Mb.
bet9/13
Sana13.06.2022
Hajmi1,03 Mb.
#663701
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
nurillo kurs ishi

III BOB
LOBACHEVSKIY GEOMETRIYASI UCHUN PUANKARE MODELI
3.1-§. Ortogonal aylanalar va ortogonal to`g`ri chiziqlarni yasash
1882 - yillarda fransuz matematigi Anri Puankare Lobachevskiy geometriyasining modelini qurdi. Buning uchun u oddiy aylanadan foydalangan.
Ikkita chiziq, aylana yoki to`g`ri chiziq ortogonal bo‘lishi uchun ular to`g`ri burchk ostida kesishishlari kerak. Maktab matematikasidan ma’lumki, ikki aylana orasidagi burchak deyilganda ularning kesishish chizig`idan o`tuvchi urinmalari orasidagi burchak tushunilsa, to`g`ri chiziq va aylana orasidagi burchak deyilganda to`g`ri chiziq va kesishish nuqtasidan o`tkazilgan urinma orasidagi burchak tushuniladi.
Bizga ma’lumki to`g`ri chiziq aylanaga ortogonal bo`lsa, u aylana markazidan o`tadi. Shu bilan birga ikki ortogonal aylanalar kesishgan nuqtasidan har bir aylanaga o`tkazilgan urinmalar ikkinchining markazidan o`tadi (1-chizma). Bu tasdiqlar quyidagi ikki muhim masalalarni yechishda qo`l keladi.

1-chizma
1-masala. aylananing A va B nuqtalaridan unga ortogonal aylana o`tkazing.


Yechish. Izlanayotgan aylana markazi aylananing markazi nuqtadan to`g`ri chiziqqa tushirilgan perpendikulyar va to`g`ri chiziqqa nuqtasidan o`tkazilgan perpendikulyarlar kesishgan nuqtada bo`ladi (1-chizma). Agar perpendikulyarlar kesishsa yechim yagona bo`ladi. Yechimga ega bo`lmaydigan holat bu va nuqtalar diametral qarama-qarshi nuqtalar bo`lganida ya’ni to`g`ri chiziqning o`zi berilgan aylanaga ortogonal bo`lgan hollar tushuniladi.
2-masala. aylana va bu aylana tashqarisida nuqta berilgan. markazli va berilgan aylanaga ortogonal aylana o`tkazing.
Yechish. nuqta diametrli aylananing berilgan aylana bilan kesishgan nuqtalaridan biri bo`lsin. U holda ( ) – aylana izlangan aylana bo`ladi.
Puankare modelini o`rganishda iversiya va uning xossalarini bilish muhim ahamiyat kasb etadi.

Download 1,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish