|
Seminar ishlari
1-seminar ishi
Tabiiy va sintetik polimerlarning tuzilishi va fizik xossalarini o’rganishning zamonaviy usullar. Makromolekulalarning zanjir tuzilishi modellari. Zveno, segment va kontur uzunliklar.
Yuqorimolekular birikmalar tabiiy va sintetik bo’lib bo’linadi. Tabiiy yuqori molecular birikmalarga oqsillar, polisaxaridlar, tabiiy smola, natural kauchuk va boshqalar, sintetik yuqori molecular birikmalarga esa-polietilen, polistirol, poliamid va boshqalar kiradi.
Yuqori molekular birikmalar katta molekulalardan turadi. Ularning molecular massasi bir nechta mingdaan ortiq hisoblanadi va unday molekulalar makromolekulalar deb ataladi. Makromolekulalar ko’p marotaba qaytalanuvchi bir xil strukturaviy birliklardan iborat.
Bir dona polimer molekulasining tarkibiga bir, ikki yoki uch va undan ham ko’p qaytalanuvchi strukturaviy birliklar kirishi mumkin. Ayrim polimerlarning biologic aktivligi yuqori bo’lgani uchun ularni biopolimerlar deb ataydi.
Bugungi kunda polimerlar odamzot faolligining barcha sohasida krng foydalaniladi. Shu sababli polimerlarni ratsional turda qo’llanishni, qayta ishlashni va ishlatilgan polimerlarni utilizatsiyalash usullarini bilish, tabiatni ifloslanishdan saqlash davr talablaridan biri bo’lib hisoblanadi.
Polimer molekulasining shakli, segment va kontur uzunligiga bog’liq bo’ladi. Umuman olganda makromolekulaning konformatsiyasi, uning issiqlik va boshqa harakatlar ta’sirida ma’lum bir vaqtda fazoda egallagan shakli bo’lib hisoblanadi. Makromolekulaga termodinamik qulay holatni egallash xos bo’lib, bu uning tartibsiz o’ralgan klubok-statistik shakli (holati) bo’lib hisoblanadi. Agar bu klubok o’zaro ta’sirga uchramasa, masalan erituvchi bilan ta’sirlashmasa, u holda u Gauss klubogi deb ataladi.
Polimer zanjirida elementar a’zolar, ya’ni monomerlarning ketma-ket takrorlanib kelishining cheklanganligi, bu uning ma’lum bir uzunlikka ega ekanligini ifodalaydi. Bu holatni fizik tomondan o’rganish uchun bir qator modellar keltirilgan. Eng oddiy model Kun va Mark tomonidan ishlab chiqilgan bo’lib, u erkin bog’langan zanjir modeli deb ataladi. Bu model real chiziqli polimerning ekvivalenti bo’lib fazodagi orientatsiyasi bir-biriga umumiy bog’liq bo‘lmagan ma’lum uzunlikka A ga ega N segmentdan iborat zanjirni ifodalaydi. Shu zanjir chizmasi 1.1.7-rasmda keltirilgan. Modelning ko’rinishiga qarab uni ayrim holatlarda sharnir deb ataydi.
1.1.7-rasm. Real polimer klubogini erkin bog’langan Kun klubogi sifatida ko’rsatuvchi chizma. Segmentlar vector chiziqlar bilan ko’rsatilgan.
Segment – a’zolar (s a’zo) ketma-ketligi bo’lib, ular issiqlik harakatining elementar aktida bir butun bo’lib harakatlanadi va a’zolarning burchakli orientatsiyasi har xil bo’ishi mumkin. Polimer zanjirining termodinamk=ik egiluvchanligini statistic segment yoki Kun statistic segmenti kattaligi bilan ifodalanadi.
Real zanjirning to’liq uzunligi ekvivalent zanjirning to’liq uzunligiga teng deb olinsa, zanjirning kontur uzunligi (L) quyidagicha bo’ladi:
(1.1.3)
Erkin bog’langan zanjir mdeliga qo’yiladigan ikkinchi zarur shartga mos real va ekvivalent zanjirning uchlarini tutashtiruvchi oraliq (h) bir xil bo’ladi. Polimer zanjirning strukturaviy ahvolini baholashda h ahamiyatli bo’ladi. Xususan, makromolekulalarning tarqalish darajasini quyidagicha yozamiz:
(1.1.4.)
Polimerlar statistik fizikaning rivojlanishida erkin bog’langan zanjirlar uchun Gauss taqsimotini tuzishga imkon yaratib berdi. Bunga mos ravishda, zanjirlarning uchlari bir-biridan ixtiyoriy masofada bo’lish ehtimolini baholash va shu masofaning ehtimoliy qiymatini topish uchun taqsimot funksiyasi tuzildi:
(1.1.5.)
Bu yerda W(h)dh - molekulalar ansamblidan tanlangan, uzunligi A bo’lgan N segmentdan iborat zanjirning uchlari orasidagi masofasi h va dh orasida bo’lish ehtimolini ifodalaydi. Ushbu taqsimot funksiyasi bo’yicha tuzilgan umumiy grafik 1.1.8-rasmda keltirilgan.
Bunda zanjirning uchlari orasidagi masofa juda keng chegarada o’zgarishini ko’rishimiz mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
