|
Ристо Салонен,
Финляндия Социал-демократик партияси маъмуриятининг собиқ
бошқарувчиси
20.
ТАЛАБАЛАР ИТТИФОҚИНИНГ ИҚТИСОДИЙ
МУХТОРИЯТИ
Финляндиянинг ягона бўлган университет даражасидаги ўқув
муассасаси – Турку шаҳри Академияси 1828 йилдаги шаҳар
ёнғинидан сўнг Хельсинкига кўчирилган эди. Янги низомга биноан
академиянинг
номи
Император
Александр
университетига
ўзгартирилди.
Университет фаолиятининг биринчи йилида унда 340 нафарга
яқин талаба таълим олаётган эди. Аммо, 1870 йилларга келиб
талабалар сони мингтагача етди. Турку шаҳрида мавжуд бўлган
талабалар бирлашмалари Хельсинкида бироз ўзгарган кўринишда
сақланиб қолди. Университет фаолиятининг бошланғич йилларида
талабалар университет биноси ёки ўқитувчиларнинг уйларида
йиғилишар эди. Шунга қарамай, талабалар янада «эркин муҳит»га
эҳтиёж сезишар ва ўз йиғилишлари учун уй-жой ижарага олишар
эди. Уй-жойнинг ижара ҳақи ошиб борар ва ушбу ҳолат
талабаларнинг ўз мулки бўлган бино харид қилиниши кераклиги
тўғрисидаги фикрларини келтириб чиқарди.
72
Талабалар иттифоқининг биринчи кенгашида уй қурилиши
тўғрисида қарор қабул қилинди. Қисман ҳомийлик ёрдами ва
тўпланган маблағлар, қисман кредит маблағлари ҳисобидан 1870
йилнинг 26 ноябрида тантанали очилиш маросими ўтказилган
Талабалар уйи (ҳозирда Эски талабалар уйи) қурилди. Ер
майдонини харид қилиш ва қурилиш ишларини олиб бориш
талабалар учун ҳамкорлик ва бирдамликнинг яхши намунаси бўлиб
хизмат қилди. Талабалар уйининг қурилиши туфайли, 1880 йилда
эркин йиғилиш ҳуқуқига эга бўлган талабалар иттифоқи талабалар
ассоциацияларининг
бирлашмаси
бўлиб
қолди.
Бинонинг
фронтонида лотин тилида ёзилган ёзув мавжуд:
Speisuaepatriadedit («Ватаннинг ўз умидига совғаси»).
Талабалар уйи хоналарини ижарага беришдан тушган маблағлар
аввалига уйнинг қурилиши ва жиҳозланишига боғлиқ харажатларни,
кейинчалик эса уйни қониқарли даражада тутиш харажатларини
қоплади. Талабалар иттифоқи янада каттароқ таъмир ишлари учун ўз
кўчмас мулки гарови бўйича кредит олди. 1910 йилда борган сари
сони ортиб бораётган талабаларнинг эҳтиёжлари учун Янги
талабалар уйи қурилди. Бинода офис ва савдо майдонлари учун
хоналар ижарага берилар эди. Талабалар иттифоқи ўзининг илк
савдо-тижорат биносини талабалар иттифоқининг тижорий
фаолияти бошланган 1950 йилларда қурди.
Талабалар иттифоқи, кейинчалик Финляндия талабалар
иттифоқи, 1927 йилдан бошлаб эса Хельсинки университети
Талабалар иттифоқининг ўзини ўзи бошқариш тамойиллари
қонунчилик ёки фармонлар билан белгиланган эди. Университет
раҳбарияти талабалар иттифоқи фаолиятини кузатиб турар, аммо
бошқарувда қатнашмас эди. Талабалар иттифоқи фаолияти бўйича
қарорлар, жуда кўп вақт давом этадиган талабаларнинг умумий
йиғилишлари давомида қабул қилинар эди. Бироқ, қарорлар қабул
қилиш 1932 йилдан бошлаб овоз бериш орқали сайланадиган
ташкилот вакилларига ўтди. Талабалар иттифоқини бевосита
бошқариш учун расмий шахслар ёлландилар.
Университетлар фаолияти тўғрисидаги амалдаги қонун
(27.6.1997/645) бўйича талабалар иттифоқининг таърифи қуйидагича
белгиланган: «Талабалар иттифоқининг мақсади – ўз аъзоларининг
боғлаб турувчи бўғини бўлиш ва уларнинг таълим олишдаги
73
жамоавий, ижтимоий ва руҳий интилишлари ва ҳаракатларига
кўмаклашиш». Таъриф аниқ, лекин жуда кенг маънодадир. Мустақил
бўлган ва амалий фаолиятга йўналтирилган талабалар иттифоқи,
сайланадиган вакиллар ёки бошқарув кенгашларида ўзининг аниқ ва
аҳамиятга эга бўлган вазифаларини мунтазам равишда қайта кўриб
чиқади. Бу Хельсинки университети талабалар иттифоқи ва
Финляндиядаги бошқа талабалар иттифоқларига тегишлидир.
Хельсинки университети талабалар иттифоқининг сайланадиган
вакиллари кенгаши, 2005 йил 27 апрелдаги стратегиясида ўзининг
вазифаларини қуйидагича кўринишда белгилаб қўйган:
•
Хельсинки университетининг турли кампус ва факультет
талабаларини, ҳар бир талаба ўзини умумий талабалар ташкилоти
аъзоси сифатида ҳис қилиши учун бирлаштириш;
•
ўз аъзоларига талабаларнинг ҳаётларини қулайлаштириш
хизматларини таклиф қилиш;
•
талабалар ташкилотлари фаолияти учун замин яратиш ва
талабалар бирлашмалари томонидан кўрсатилаётган фаолликни
қўллаб-қувватлаш;
•
бошқарувда талабалар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш,
университет ва бошқа талабалар бирлашмалари ўртасидаги
ҳамкорликни ривожлантириш, ҳамда университет манфаати учун
ҳаракат қилиш;
•
талабалар манфаатлари учун қарорларни қабул қилиш ва
ижтимоий фикрга таъсир ўтказиш;
•
талабалар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш масалаларида бошқа
талабалар бирлашмалари билан давлат миқёсида ҳамкорлик қилиш;
•
университет талабаларининг қадриятлари ва фикрларига
биноан жамиятни фаол ва масъулиятли равишда ривожлантириш;
•
ўқимишли, онгли ва танқидий фикр юритувчи зиёли
фуқароларни ўстириш.
Хельсинки университети талабалар иттифоқи ўзининг молиявий
фаолиятинини узоқни кўзловчи ва масъулиятли лойиҳалаштириш
бўйича олиб боради. Молиявий бошқарув негизида кўчмас
мулкнинг босқичма-босқич тўпланиши ва ундан оқилона
фойдаланиш, ҳамда тижорий фаолиятни мунтазам равишда
кенгайтириш ётмоқда. Буларнинг ҳаммаси, охир оқибатда иттифоқ
74
учун бугунги кунда ўз аъзоларига кенг миқёсдаги ҳизматлар
тўпламини таклиф қилиш имконини беради. Талабалар иттифоқи
ўзини ўзи бошқариш органи бўлганлиги туфайли, ўз мулкини қандай
бошқариш ва тижорий фаолиятини қандай олиб боришга ўзи қарор
чиқаради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
