Финляндиянинг 100 та ижтимоий инновацияси

Фолке Сундман,
1986-2003 
йилларда «KEPA» Марказининг Ижрочи директори, 2003-
2007 
йилларда Финляндия Ташқи ишлар Вазирининг маҳсус 
масалалар бўйича маслаҳатчиси, 2008-2016 йилларда Финляндия 
Ташқи ишлар Вазирлигининг климат масалалари бўйича 
тадқиқотчи-мутахассиси ва маслаҳатчиси 
 
23. 
ТИНЧЛИК СТАНЦИЯСИ 
Фин тинчлик мустақил ҳаракатининг офиси жойлашган бино 
«Тинчлик станцияси» деб номланади. Хельсинки шаҳрининг Пасила 
туманида, катта тош бинолар орасида жойлашган чиройли икки 
қаватли ёғоч уйча, аслида собиқ темир йўл вокзалининг биносидир.
«Тинчлик мустақил ҳаракати» тушунчаси озроқ таърифга 
лойиқдир. Ушбу ҳолат совуқ уруш давридан қолган ва Ғарбий 
давлатларнинг Шарқий блок экспансияси, шунингдек, Ғарбий 
Европа мамлакатларида фаолият юритувчи, ўз танқидларини 
фақатгина Ғарбнинг қуролланиш пойгасига қарши йўналтирувчи, 
етарлича кучга эга бўлган Умумжаҳон тинчлик кенгаши аъзоси 
ташкилотларидан узоқлашиш истаги натижасида пайдо бўлгандир. 
Тинчлик мустақил ҳаракати ҳоҳ Ғарбда, ҳоҳ Шарқда олиб 
бориладиган ҳар қандай қуролланиш пойгасининг хавф келтириб 
чиқариши нуқтаи назаридан фикр юритади.
Бино Тинчлик станциясига айланишига қадар, 70 йил давомида 
темир йўл вокзали сифатида хизмат қилган. Бино 1915 йилда 
Карелия ҳудуди йўналишидаги Ваммельоки темир йўл станцияси 
сифатида қурилган эди. Финляндия мустақилликка эришганидан 
сўнг, собиқ Буюк Финляндия князлигидан собиқ Россия 
империясининг пойтахти бўлмиш Санкт-Петербурггача бўлган 
темир йўл қатнови Вамменёки станциясининг жойлашган кесимида 
тўхтаб қолди. Шу тариқа, кераксиз бино ёғочларга бўлиниб 

---

81 
ташланди, лекин 1923 йилда Хельсинки шаҳрининг темир йўл 
станциясидан поездда юрганда 5 дақиқалик узоқликда жойлашган 
Пасила темир йўл станцияси сифатида қайтадан қурилди.
1980 йилларнинг бошларида Финляндиянинг тинчлик Иттифоқи 
ва унинг бир неча аъзо ташкилотларининг идоралари, Пасиладаги 
янги қурилган катта бетон биноларнинг бирида жойлашган эди. 1984 
йилнинг бошида Финляндиянинг тинчлик Иттифоқи вакиллари, 
Финляндия темир йўллари Бошқарувининг Пасила темир йўл 
станцияси биносини сотиш бўйича аукцион ташкил қилаётганлиги, 
чунки унинг жойида Хельсинки вокзалининг янги замонавий 
биносини қуриш режалаштирилаётганлигидан хабар топдилар. 
Бинони бошқа жойга кўчириш ва айни вақтда уни сақлаб қолиш 
вазифаси битимнинг шарти эди.
Аввалига, станция яқинидан олтита темир йўлдан иборат бўлган 
майдон қуриш режалаштирилган эди, аммо ушбу ҳудуд охир-
оқибатда парк бўлиб қолди. Ўша вақтларда Финляндия тинчлик 
Иттифоқининг ижрочи директори бўлган Илкка Тайпаледа, станция 
биносини ўша парк ҳудудига кўчириб ўтиш ва шу орқали ҳам 
паркни безатиш, ҳам тинчлик Иттифоқига янги марказ яратиш 
фикри туғилди. Натижада тинчлик Иттифоқи харид қилиш бўйича 
таклиф берди. Таклиф қилинган маблағ миқдори унча катта эмас эди 
(ҳозирги кундаги 5000 евро атрофида), лекин шунга қарамай 
аукционда ғалаба қозонилди.
Ўша йилнинг 8 сентябр кунида, тинчлик Иттифоқининг раиси 
профессор Йоран фон Бонсдорфф, бошига темир йўл станциясининг 
сўнгги бошлиғининг қизил фуражкасини кийган ҳолда, сигнал 
бериш байроғи орқали жўнаш учун буйруқ берди. «Тинчлик учун 
сафарбарлик» шундай бошланган эди. Бино бутунлигича янги жойга 
кўчириб ўтилди ва у ҳозирги кунгача ҳам ўша жойда жойлашган.
Масофа атиги бир неча юз метрдан иборат, лекин уни тоғ 
йўналишидаги нотекис йўлдан кўтариб бориш керак эди. Бинонинг 
оғирлиги 150 тоннани ташкил қилар эди. Рўй бераётган воқеаларни 
кузатиб турган кичик бола «У кўк китдан атиги 10 тонна енгилроқ» 
деди.
Финляндия тинчлик Иттифоқи, 1907 йилнинг 10 февралида, 
Финляндиянинг ҳали автоном бўлган вақтларида ташкил қилинган 
эди. Сенатор Лео Мечелин Финляндия тинчлик Иттифоқини 1910 

---

82 
йилда Стокгольмда ўтказилган Халқаро тинчлик бюросининг 
(InternationalPeaceBureau) йиғилишида таништирди. Биринчи жаҳон 
уруши даврида Тинчлик иттифоқлари Россия императори буйруғига 
асосан ман қилинган эди.
Тинчлик Иттифоқи мустақил Финляндияда 1920 йилда қайтадан 
ташкил қилинган эди. Иттифоқ янги номга эга бўлди – Финляндия 
тинчлик Иттифоқи – Халқ Иттифоқи. Ушбу ном орқали 
ташкилотнинг мафкурасини ифодалашга ҳаракат қилишди. Иттифоқ 
ўқимишли одамлар орасида нисбатан маълум эди, лекин миллий 
ҳаракатлар туфайли йигирманчи ва айниқса ўттизинчи йилларда 
иттифоқ учун осон бўлмади.
Иккинчи жаҳон урушидан сўнг, иттифоқнинг номини 
Финляндия 
тинчлик 
Иттифоқи 
- 
Бирлашган 
миллатлар 
ташкилотининг бўлимига алмаштирдилар. Унинг номи аввалгидай 
халқаро ҳуқуққа таянувчи ва халқаро ҳамжамиятга тинчлик элчиси 
сифатида кўмаклашувчи ташкилотнинг мафкурасини ифодалар эди. 
1940 йилларнинг охирида бошланган совуқ уруш, Тинчлик 
Иттифоқининг олдига 1930 йиллардагидан фарқ қилувчи янги 
вазифаларни қўйди. СССРнинг ташқи сиёсатини қўллаб-қувватловчи 
Умумжаҳон тинчлик кенгаши ва унинг барча аъзо ташкилотлари, 
бутун Европа бўйича ўз устунлигини мустаҳкамлаш борасидаги 
фаолиятиларини олиб борар эди. Шу сабабли ҳам ғарбий тарғибот 
барча тинчлик ташкилотларига коммунист тамғасини босар эди. 
Юзага келган ҳолат кўпгина тинчлик учун ҳаракат қилаётган 
мустақил ташкилотларни жуда қийин аҳволга солиб қўйди. Оммавий 
ахборот воситалари уларни коммунист деб атамаган тақдирда ҳам, 
уларга ҳеч бўлмаса содда идеалист сифатида қарашар эди.
Ва ҳудди шундай сиёсий ва руҳий шарт-шароитларда Буюк 
Британияда 1958 йилда ядровий қуролсизлантириш кампанияси 
(CND) вужудга келди. Ушбу Кампаниянинг мафкуравий бошланғич 
ҳаракат нуқтаси бўлиб, ядро қуроли давридаги қуролланиш 
пойгасига асосланган хавфсизлик сиёсати, жаҳон миқёсидаги ўзини 
ўзи ўлдиришга тайёргарлик эканлигини англатиш эди. Ядровий 
қуролсизлантириш Кампанияси ушбу мафкуравий бошланғич 
ҳаракат нуқтасидан келиб чиққан ҳолда, Буюк Британиядан ўз 
ядровий қўрқитиш чораларидан бир томонлама равишда воз кечиш 
ва ўзининг сиёсатини жамоат хавфсизлиги йўналишига қаратишни 

---

83 
талаб қилди. 1960 йилда файласуф Бертранд Рассел томонидан «Юз 
қўмитаси» - Кампаниянинг ядровий қуролсизлантириш фаолиятини 
қўллаб-қувватлаш учун тузилган, академик ва олимларни аъзо 
қилган ташкилотни ташкил қилди.
1960 йилларнинг бошларидан Европа мамлакатларида тинчлик 
учун курашувчи мустақил ташкилот ва ҳаракатларнинг қайтадан 
ташкил қилиниши бошланди. 1963 йилдаги бу тўлқин давомида ва 
Хельсинки шаҳри университети доирасида, таъсисчилар томонидан 
бутун Европада танилишини таъминлаш мақсадида Бертранд Рассел 
ташкил қилган ташкилот номидан фойдаланишга қарор қилинган ўз 
«Юз қўмитаси» пайдо бўлди. «Юз қўмитаси» тез орада 
Финляндиянинг 
барча 
университет 
шаҳарларида 
қўллаб-
қувватланишга эришди. «Юз қўмитаси»нинг 1960 йиллардаги 
фаолияти, ҳаракатнинг талабалари орасида фаол ёш авлоднинг 
шаклланишига туртки бўлди. Ҳамма «Юз қўмитаси»нинг аъзоси 
бўлишни ва кўкракларида тинчлик посбонлари нишонини тақиб 
юришни хоҳлар эди (айни вақтда кўпчилик нишоннинг аниқ келиб 
чиқиш тарихини ҳам билмас эди!).
1970 
йилнинг ўрталарида «Юз қўмитаси» томонидан, 
мамлакатдаги энг ёши улуғ бўлган Финляндия тинчлик Иттифоқини 
тинчликни сақлаш бўйича барча мустақил ташкилот ва 
ҳаракатларнинг марказий бирлашмаси этиб тайинлаш бўйича таклиф 
киритилди. Ушбу таклиф мантиққа мос кўринишда эди, чунки барча 
ташкилотларнинг асосий мафкуралари ташкилотларнинг ёшидаги 
фарққа қарамай ўхшаш эди.
1980 йилларда, Европадаги халқаро ядровий қуролсизлантириш 
мустақил ҳаракатининг муваффақиятли фаолияти даврида, Пасила 
темир йўл станциясини кўчириш ва уни тинчлик станциясига 
айлантириш амалга оширилди. Бино кўчирилиши жараёни кенг 
равишда ёритиб борилди. Янги жойдаги қурилиш вақтида бинода 
ёнғин юз берди. Юмор ҳиссидан холис бўлмаган Финляндия темир 
йўллари Бошқаруви кутубхонасининг мудири ўша пайтда бинонинг 
иккита урушдан омон қолганини, лекин Иттифоқнинг қўлида деярли 
буткул ёниб кул бўлганини белгилаб ўтди. Иттифоқнинг 
кўнгиллилари ташаббусга тўлиб-тошган ҳолда ёнғин келтириб 
чиқарган шикастларни тузатиш ва лойиҳани якунига етказишни 
хоҳлар эди. Шу ўринда белгилаб ўтиш жоизки, шанбаликлар ҳам 

---

84 
Финляндиянинг 
ижтимоий 
инновацияларидир. 
Финляндияда 
шанбаликлар давомида жуда кўп уйлар қурилган ва умумий кучлар 
ёрдамида жуда кўп турдаги лойиҳалар амалга оширилган. Қурилиш 
ишлари 
якунланганидан 
сўнг, 
бино 
Европадаги 
ядровий 
қуролсизлантириш 
ҳаракати 
фаолиятининг 
машҳурлиги, 
оммавийлиги ва фаоллашувининг, кейинчалик ҳам тинчлик учун 
амалга оширилган бошқа кўпгина жамоат компанияларга бўлгани 
каби ортиб боришига туртки бўлди. Профессор Йоран фон 
Бонсдорфф станция кузатувчиси ҳуштаги орқали жўнаш учун сигнал 
берган вақтида, тадбирга «Тинчлик учун сафарбарлик» номини 
беришди. Темир йўл станциясининг кўчирилиши ва унинг янги 
жойдаги қурилиши, кўп маънода ушбу номнинг индикатори бўлди. 
Ҳозирги кунда Тинчлик станцияси Тинчлик Иттифоқидан ташқари 
яна «Юз қўмитаси», қуролдан бош тортиш бирлашмаси, кўнгилли 
фаолият бўйича халқаро жамоат бирлашмаси, Ydin газетаси 
таҳририяти, кўпгина дўстлик жамиятлари ва дўстлик жамиятлари 
Иттифоқининг уйидир. Тинчлик Иттифоқининг барча аъзо 
ташкилотлари бошқа жамоат ташкилотлари каби бинонинг яхши 
жиҳозланган ва қулай аудиторияларидан фойдаланиши мумкин.
бино кўзга кўринарли жойда жойлашган ва шу билан ўз фаолиятини 
реклама қилмоқда.
Тинчлик станцияси кўзга ташланадиган жойда жойлашган. Бино 
ўзининг гўзаллиги ва ўзгача кўринишдаги бетон қуршови билан 
диққатни жалб қилади. Хельсинки аҳолисининг кўпчилик қисми 
Тинчлик Станцияси қаерда жойлашганини билади.