Философские законы и категории

6-МАВЗУ. ФАЛСАФАНИНГ МЕТОД, КОНУН ВА КАТЕГОРИЯЛАР

• Тошкент молия институти Ижтимоий фанлар кафедраси

РЕЖА:

• 1. Категория тушунчаси. Алоҳидалик, хусусийлик ва умумийлик. Бутун ва қисм. Система, элемент, структура.
• 2. Зарурият ва тасодиф. Имконият ва воқелик.
• 3. Мазмун ва шакл. Моҳият ва ҳодиса. Сабаб ва оқибат.

• “Категория” сўзи қадимга юнон тилидан олинган бўлиб: «изоҳлаш», «тушунтириш», «кўрсатиш», деган маъноларни англатади.

• Категориялар олам, ундаги нарса ва воқеалар, уларнинг асосий ва такрорланиб турувчи алоқадорлигини ифодалайдиган кенг мазмундаги тушунчалардир

• Категориялар

• Хусусий илмий категориялар алоҳида олинган хусусий илмий фанларда қўлланиладиган, моҳият нуқтаи назаридан бошқа фанларда қўлланилиши мумкин бўлмаган категориялардир.

• Фалсафий категориялар борлиқнинг умумий, муҳим томонлари, хоссалари, алоқалари ва муносабатлари ҳақида фикрлаш учун қўлланиладиган ўта кенг тушунчалар мажмуидир

• Фалсафа категориялари нарса ва ҳодисаларнинг муайян йўналишдаги энг муҳим, зарурий, нисбатан барқарор, даврий такрорланиб турувчи боғланиш ва алоқадорлик муносабатларини ифодалайди.

• Фалсафа категориялари мазмунидаги ички бирлик, боғланиш, алоқадорлик ва муносабатларнинг яхлитлиги билиш жараёнининг узлуксизлигини таъминлайдиган умумий қонуният тарзида вужудга келган.

ФАЛСАФА ТАРИХИДА КАТЕГОРИЯЛАРНИ БИРИНЧИ БЎЛИБ, АРАСТУ ЎЗИНИНГ «КАТЕГОРИЯЛАР» ДЕГАН АСАРИДА ТАЪРИФЛАБ БЕРГАН

• «моҳият»
• «миқдор»
• «сифат»,
• «муносабат»
• «ўрин»
• «вақт»
• «ҳолат»
• «мавқе»
• «ҳаракат»
• «азоб-уқубат»

• инсон, от
• икки тирсак узунлигида
• оқ, кўк, ёза ва ўқий оладиган,
• иккиламчи, ундандан кўпроқ
• Ликейда, майдонда
• кеча, ўтган йили
• турибди, ётибди
• кийинган, қуролланган
• ёндиряпти, овқатланаяпти
• ёндиришвотти, ўлдиришвотти