Filosofiya uzb



Download 0,97 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/149
Sana30.12.2021
Hajmi0,97 Mb.
#197882
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   149
Bog'liq
2 5242298942464460709

Nikolay  Kuzanskiydir  (1406-1461).  Kuzanskiy  ta`limoticha,  xudo  hamma  narsalarda  mavjud, 
shuningdek,  hamma  narsalar  xudoda  mavjud.  Eng  oliy  haqiqatlarni  bilish,  sxolastik  fikrlash  bilan 
emas, balki, tajriba asosida amalga oshadi. 
U  xudoni  borliqning  oliy  va  yagona  asosi  deb  hisoblaydi.  Bu  masalada  Kuzanskiy  shunday 
muhim  kosmologik  fikrlarni  baen  qiladiki,  hatto  ma`lum  darajada  uni  Kopernik  va  Brunolarning 
o`tmishdoshi deb hisoblash mumkin. Ikkinchi masala esa bilish nazariyasiga nisbatan uning butunlay 
yangicha endoshishidir. Ushbu masalalar bo`yicha Kuzanskiy tomonidan ilgari surilgan g`oyalar ayrim 
hollarda  XVIII  asr  oxiri  va  XIX  asr  boshidagi  nemis  filosoflari  tomonidan  baen  qilingan  fikrlarning 
debochasi edi. 
Filosofiya va fan rivojlanishiga eng katta hissa qo`shgan uyg`onish davrining mutafakkirlaridan 
biri polyak olimi Nikolay Kopernikdir (1473-1543). Ma`lumki, fan tarixida Kopernik o`zining fanda 
tub  o`zgarish  yasagan  geliotsentrik  ta`limoti  bilan  mashhur  bo`lgan.  Uning  ta`limoticha,  insonlar 
tomonidan  kuzatiladigan  quesh  va  yulduzlarning  harakatlari  aslida  erning  o`z  o`qi  atrofida  kundalik 
aylanishidan  va  quesh  atrofida  yillik  aylanishidan  iborat.  Bizning  planetamizning  markazi  er  emas, 
queshdir.  Kopernikning  buyuk  kashfieti  dunega  teologik  qarashga  zarba  berib,  tabiatshunoslikda 
to`ntarish  yasadi.  Bu  kashfiet  Bibliyaning  dune  tuzilishi  haqidagi  va  o`zgarmas    deb  tanilgan 
ta`limotiga  zarba  berdi.  Agar  er  olamning  markazi  emas,  balki  Quesh  atrofida  aylanuvchi 
planetalarning  biri  bo`lsa,  unda  duneni,  koinotni  maqsadga  muvofiq  xudo  tomonidan  odamlar  uchun 
yaratilganligi haqidagi talimot asossiz bo`lib qolardi. 
Kopernikning geliotsentrik nazariyasidan chuqur ilmiy xulosalar chiqargan mutafakkirlardan biri 
italiyalik  Jordano  Brunodir  (1548-1600).  U  Neapol  yaqinida  tug`ilgan.  .zining  ilg`or  fikrlari  uchun 
Bruno dahriylikda ayblanadi va cherkovdan haydaladi. Italiyadan qochishga majbur bo`ladi. Uzoq vaqt 
Shvetsariya,  Frantsiya,  Angliya  va  Germaniyada  quvginda  yuradi.  1592  yilda  Bruno  italiyaga  qaytib 
keladi, lekin cherkov inkvizitsiyasi tomonidan ushlanib turmaga solinadi. Qiynoqlarga qaramasdan, u 
o`zining ta`limotidan voz kechmaydi, natijada qatl etishga huqm qilinadi, 1660 yil qu fevralda Rimda 
Gullar maydonida eqib o`ldiriladi.  
Bruno  geliotsentrik  nazariyani  himoya  qilish  va  targ`ib  qilish  bilan  cheklanib  qolmaydi.  U 
tabiatshunoslik  tajribalarini  hisobga  olib,  bir  necha  muhim  nazariy  xulosalar  qildiki,  ular  filosofiyani 
yana  ham  boyitdilar.  Bruno  ta`limoticha,  haqiqiy  filosofiya  ilmiy  tajribaga  suyanishi  kerak, 
sxolastikani  tugatish  kerak,  uning  ta`limoticha,  koinot  yagona,  moddiy,  cheksiz  va  abadiy.  Juda  ko`p 
dunelar  bizning  quesh  sistemasidan  tashqarida  mavjuddir.  Biz  ko`rib  turgan  narsalar  koinotining  eng 
kichik bir qismidir. Yulduzlar - bu boshqa planeta sistemalarining queshi. er - cheksiz dunening kichik 
bir zarrasi. Demak, Bruno tabiy-ilmiy qarashlarida Kopernikdan ilgarilab ketib, koinotning cheksizligi 
haqidagi  fikrni  aytadi,  Kopernik  esa  koinotni  chekli  deb  hisoblagan  edi.  Bruno  Kopernik  ta`limotini 
quesh sistemasining tuzilishi haqidagi yangi qarashlar bilan boyitdi. 

Download 0,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   149




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish