Fenotipik (modifikatsion) o‘zgaruvchanlik

uslubiy tavsiyalar:
 O‘qituvchi modifikatsion o‘zgaruvchanlikning 
statistik qonuniyatlari, namoyish qilinayotgan obyektlar haqida qisqa-
cha ma’lumot beradi.
mashg‘ulotning borishi. 1. Laboratoriya mashg‘uloti o‘tkazish-
ning maqsadi, vazifasi, olinadigan xulosalar haqida ko‘rsatmalar 
be 
rish. 2. Mashg‘ulotni o‘tkazish. 3. Laboratoriya mashg‘ulotining 
yakuni haqida umumlashtiruvchi suhbat.
http:eduportal.uz

163
genetika  haqida umumiy ma’lumot

VI Bo‘LIM
Instruktiv kartochka:
a) bitta o‘simlik bargi, urug‘i, dukkagi va boshoqlarining uzunligi-
ga qarab ketma-ket terib chiqing; b) barg uzunligini o‘lchang, olingan 
ma’lumotlarni  daftaringizga  yozing.  d)  o‘zgaruvchanlikni  grafik  jihat-
dan aks ettiruvchi variatsion egri chiziqni chizing.
  
61­ §. mutatsion (genotipik) o‘zgaruvchanlik
organizm genotipining o‘zgarishi bilan boradigan va bir nech-
ta avlodlarda saqlanadigan o‘zgaruvchanlik irsiy (mutatsion) 
o‘zgaruvchanlik deyiladi. Ba’zan bular aniq ko‘zga tashlanadigan 
o‘z garishlar bo‘lib, ularga: kalta oyoqli qo‘ylarning paydo bo‘lishi, 
tovuqlarda patning bo‘lmasligi (57- rasmga qarang), mushuk bar-
moqlarini ayri bo‘lishi, pigmentlarning bo‘lmasligi (albinizm), odam-
larda barmoqlarning kalta bo‘lishi (58- rasm) va ko‘p barmoqlilik 
(polidaktiliya) (59- rasm) kabilarni misol qilib ko‘rsatish mumkin.
 To‘satdan vujudga keladigan va qat’iy ravishda nasldan-nasl-
ga o‘tadigan o‘zgarishlar natijasida xushbo‘y no‘xatning kalta 
poya li navlari, qat-qat tojibarg hosil qiladigan o‘simliklar va juda 
ko‘p boshqa belgilar paydo bo‘lgan. ko‘pincha ular juda kichik, le-
kin sezilarli o‘zgarishga uchragan o‘zgarishlar hisoblanadi. Gene-
tik materialning irsiy o‘zgarishiga mutatsiyalar deyiladi.
Mutatsiyalar gen yoki xromosomaning tuzilmasini o‘zgarishi 
tufayli hosil bo‘ladi va tur ichidagi xilma-xillikning birdan-bir man-
bayi bo‘lib xizmat qiladi.