Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

O`pkaning mizojlari, ularni aniqlash yo`llari va ularning belgilari 
O`pka mizojining issiq ekaniga ko`krakning kengligi, nafasning kattaligi, 
ba`zan nafas ikki hissa bo`ladi - katta nafas chiqarish, tovushning qattiq va 
yo`g’onligi, sovuq havoning kam zarar qilishi va issiq havoning ko`p zarar qilishi, 
shuningdek ko`pincha biror narsa ichmasdanoq mayin sovuq shamoldan bosiladigan 
tashnalik belgi bo`ladi. Issiq mizoj bilan birga ko`pincha alanga va yo`tal ham 
bo`ladi. 
O`pka mizojining sovuq ekaniga ko`krakning kichikligi va torligi, tovush va 
nafasning siqiqligi va har ikkalasining ingichkaligi, har bir sovuq narsa bilan 
zararlanish va o`pkada balg’amning ko`p paydo bo`lishi dalolat qiladi. Sovuq 
mizojda ko`pincha nafas ikki hissa bo`ladi. Shuningdek hansirash va yo`tal ham 
paydo bo`ladi.
Ho’l mizojga chiqindilarning ko`pligi, tovushning xirillashi, umuman 
xirillash, ayniqsa modda bo`lib, modda yuqoriga intilsa, shunday bo`ladi, gavda 
kuchsiz bo`lmasa ham baland ovoz chiqara olmaslik belgi bo`ladi. 
Quruq mizojga chiqindilarning kamligi, tovushning dag’alligi va uning 
turnalar tovushiga o`xshashligi dalolat qiladi. Ba`zan moddaning kuchli 
quyuqlashuvi sababli hansirash paydo bo`ladi. Shu mizojlarning har biri o`pkada 
goho tabiiy bo`ladi, goho keyin paydo bo`ladi va ular yuqorida aytilgan belgilarning 
ba`zisida birgalashadi, ba`zisida esa ajrashadi. Ularning birgalashadigan belgilari 
yuqorida 
ko`rsatilgan 
belgilardir. 
Lekin 
keyinda 
aytiladigan 
belgilarida 
birgalashmaydi. Ikkalasining ajrashadigan belgilari ikkita: biri mizoj tabiiy bo`lsa, 
belgisi ham tabiiy ravishda voqe` bo`ladi. Mizoj keyin paydo bo`lgan bo`lsa, belgisi 

---

250 
ham g’ayritabiiy bo`lib yuz beradi. Lekin, belgi ko`krakning kattaligi yoki kichikligi 
kabi faqatgina tabiiy bo`ladigan jinsdan bo`lsa, u, tabiiy mizojga belgi bo`ladi. 
Bilginki, issiq, sovuq, katta-kichik, oson-qiyin, badbo`y - xushbo`y va 
bulardan boshqa xil nafas ko`krak va o`pka ahvolini ko`rsatadigan belgilarning 
aniqrog’i va xosrog’i hisoblanadi. Tovush ham shunga o`xshash, masalan, zarar 
mushaklarda bo`lsa, bo`g’ilgan tovush zararning yoyiluvchi mushakda ekanligiga, 
xirillagan tovush esa, zararning yig’iluvchi mushakda ekanligiga belgi bo`ladi. 
Yo`tal, tupuk tashlash, tomir urishi ham ko`krak va o`pka ahvoliga eng xos belgi 
bo`ladi.
O`pka yurakka qo`shnidir va yurakning ahvolidan o`pkaga olinadigan dalil - 
eng kuchli dalil bo`ladi. Tomir urishi o`pka nayi shaxobchalarining yonveridagi 
joyning ahvoliga eng kuchli belgi bo`lsa, yo`tal kekirdak yonverining va et 
qismining ahvoliga eng kuchli dalil bo`ladi. O`pkaning og’ir sezilishi moddaning 
o`pkada ekanligiga, achishish va sanchish sezilishi esa, moddaning pardalarda va 
mushaklarda ekaniga xos dalildir. Balg’am tuflash yengil yo`tal bilan bo`lsa, modda 
o`pka nayinig eng yuqorisida va uning yaqinida bo`ladi. Balg’am tashlash kuchli 
yo`tal bilan bo`lsa, modda uzoq va chuqurlikda joylashgan bo`ladi. Goho ko`krak 
a`zolarining kasalliklariga uzoq a`zolardagi belgilar ham dalil bo`ladi. Masalan, 
ko`krak-qorin to`sig’ining shishlarida bosh aylanadi, o`pka shishlarida yuz qizil 
bo`ladi.