Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Til yorilishini davolash 
Bundan shikoyat qiluvchi kishi ispaqul shirasini og’ziga turib, undan yutadi ham. 
Unga turli baqaloqlar va chala pishirilgan tuxum yediriladi. Tarrak va sabiston 
olxo`risini palla qilib bir-biriga ishqalashdan paydo bo`lgan ko`pik bunga qarshi 
ishlatib sinalgan dorilardan sanaladi. 
Tilning og’izdan chiqib qolishi 
Bu goho, tilning o`zidagi katta shishlar sababli yuz beradi, goho tomoq og’rig’i 
kasalliklarida tabiat yoki kishining irodasi nafas yo`lining kengayishi uchun tilni 
og’izdan chiqarib turishidan bo`ladi. 
Og’izda bo`ladigan mayda chiqiqlar 
Og’izda mayda chiqiqlarning paydo bo`lishi ko`proq vaqt me`da va bosh 
tomonlaridagi issiqdan va bug’lardan bo`ladi, goho ular isitmalarda ham paydo 
bo`ladi. O’tkir isitmalarda tilda qora chiqiqlar ko’rinsa, bemor ikkinchi kuni o`ladi, 

---

216 
deydilar. Chiqiqlarning dastlabki paytida sovutishga va quritishga ehtiyoj tushsa, 
foydali sodda dorilar mana bular: qalila, mozi, gul urug’i, kraxmal, yulg’un 
daraxtining mevasi, momiso shamchasi, anor guli, katiro, sandalning ikkala turi, 
qizil gul, taboshir, tatim, yasmiq, arpa loyi, anor dumi, dub yong’og’i ichidagi yupqa 
po`st, qimuliyo kesagi, fufal kabi narsalar; yana sutcho`p, ituzum, qizil tasma, 
semizo`t va tok uchlarining shiralari kabi sovuqlik shiralar ishlatiladi. Ko`p 
bolalarning og’zidagi chiqiqlarni novvot va kofur bilan davolanadi. Kasallikning 
oxirida kerak bo`ladigan issiqlik dorilar qoncho`p, ayniqsa handul, muskat yong’oqi 
po`stlari, to`poloq ildizi, za`faron, savr yong’og’i, govzabon, nazla o`ti,
qalampirmunchoq, yalpiz va omila shirasidir; nopok dorilardan esa it tezagi 
ishlatiladi. Ba`zan og’iz chiqiqlari yaraga aylanib ketib , uni tuzatish uchun zirnixga 
ehtiyoj tushadi, g’alizlashgan chiqiqlarga qarshi bir o’tsiya kandul qaynatmasi, 
yarim o’tsiya zarchava, to`rtdan bir ukiya qoncho`p, ikki dirham sabr va bir misqol 
za`faron tarkibi sinab ko`riladi. Shuningdek qalampirmunchoq, muskat yong’og’i va 
qandullarning barobar yoki bir-biriga yaqin miqdorlari qaynatilgan suv ham sinab 
ko’rilgan. Chiqiqlar yiring boylaganda, ularga zig’ir urug’i kanavcha, rayhon urug’i 
va gulxayri urug’idan olingan shiralarni ishlatish kerak. Yana shu urug’larning 
o`zlari, arpa uni va eshak sutining yolg’iz o`zi yoki o`sha shirasining birontasi bilan 
qo`shib ishlatiladi. Ba`zan zig’irning anjir, sariyog’, bug’doy uni, cho`lyalpizi va 
sariq yo`ng’ichqa bilan qo`shib qaynatilgan suviga ehtiyoj tushadi. Biladigan 
tabiblardan birining aytishicha, og’iz chiqiqlarini davolashda qora chayir yog’ini
ilitib og’izga olib turishdan yaxshiroq tadbir yo`qdir.