|
Mavzu savollari
1.Bosh miya anatomiyasi va fiziologiyasi haqida
2.Bosh miyada hosil bo’luvchi quvvat va uning turlari
3.Bosh miya kasalliklari kelib chiqish sabablari
4.Bosh miya kasalliklari klassifikatsiyasi
5.Bosh og’riqlari va ularning klassifikatsiyasi
6.Bayza va xuda kasalligi xaqida tushuncha
7.Shaqiqa kasalligi ta`rifi, sababi, davolash
8.Sovuq sarsom (litargus) xastaligi
9.Tutqanoq nima, belgilari, davolash
10.Sakta kasalligi ta`rifi, turlari, davolash
11.Yuz nervi falaji (laqva) xastaligi xaqida tushuncha
180
12.Laqva kasalligi turlari
13.Bo’shashishdan bo’ladigan yuz falaji belgilari
12.Tirishishdan bo’ladigan yuz falaji belgilari
4.2. §.Ko`z kasalliklarini sharqona usulda tashxislash va davolash
Ko`z anatomiyasi
Ko`rish quvvati va ko`ruvchi ruh moddasi - ikkita kovak asab orqali ko`zga
o`tadi. O`sha asablar va ularga yopishgan pardalar ko`z kosasiga yetib kelgach, har
birining uchi kengayib to`lishadi va keng yoyilib butun ko`zdagi suyuqliklarni o`rab
oladi, suyuqliklarning eng o`rtasidagi muzsimon suyuqlik gavhardir. U muz kabi
tiniq bo`lib, yumaloqdir. Biroq, uning yassiligi yumaloqligini old tomondan
kamaytiradi, bu xil yassi bo`lishi unda aks etuvchi narsaning ko`p bo`lishi va
ko`riladigai kichik narsalarga yetarli to`planadigan joy paydo bo`lishi uchundir.
Shuningdek, gavharning orqa sathi bir oz yumaloqlashadi. Bu unga uchrashadigan
jismga tutashuvi yaxshi bo`lishi va yumaloqligi esa yoyiq va keng ko`rinadigan
jismlarning gavharni qoplab olishi yaxshi bo`lishi uchundir. Gavhar ko`zning
o`rtasida joylashgan, chunki o`rta joy saqlanishi uchun eng munosib o`rindir.
Gavharning orqasida miyadan keluvchi ayanchli bir suyuqlik shishasimon jism
bo`lib, gavharni ovqatlantirib turadi. Birinchi suyuqlik gavhar bilan xolis, toza qon
o`rtasida ikkinchi suyuqlik o`rtacha bir holatni tutadi. Shishasimon jism erigan
shishaga o`xshaydi, uning tusi tiniq va bir oz qizillikka moyildir. Tiniqligi shuning
uchunki, u tiniq suyuqlik gavharni oziqlantiradi, ozgina qizilligi Shuning uchunki, u
suyuqlik qon javharidan paydo bo`lib, ovqatlanuvchi gavharning tusiga tugal
o`xshamaydi. Shishasimon suyuqlik gavharning orqasiga kuyildi, chunki uni miya
to`rsimon parda orqali yuborib turadi, Shunday bo`lgach, u miya tomosha bo`lishi
kerak. Shu suyuqlik gavharning orqa tomon yarmini eng katta doirasigacha qoplab
turadi. Gavharning old tomonida tuxum oqiga o`xshash boshqa bir suyuqlik bor, bu
oqsilsimon suyuqlik deb ataladi. U xuddi gavharning javharidan chiqqan chiqindi
181
kabidir - tiniq narsannng chiqindisi ham tiniq bo`ladi. Bu oqsilsimon suyuqlikni
gavharning oldiga quyilishi dastlabki va tugallovchi ikkita sababga ko`radir.
Dastlabki sabab shuki, chiqindining chiqadigan tomoni ovqatlanish tomonining
qarshisida bo`ladi; tugallovchi sabab shuki, yorug’lik gavharga asta-sekin o`tib, shu
oqsilsimon suyuqlik gavharning oldida qalqon kabi bo`lib turadi.
So`ngra,
ko`rish asablarining uchlari shishasimon jism va gavharni gavharbilan oqsilsimon
suyuqliklarning o`rtalaridagi chegaragacha va shishasimon jismning "tojga" kelib
etadigan chegarasigacha xuddi tuzoq ovni o`ragandek o`rab turadi, shuning uchun
ko`rish asablarining uchlari "to`rsimon" parda deb ataladi. Shu to`rsimon
pardaning uchidan o`rgimchak to`qimasiga o`xshash narsa o`sib, bunda yupqa
parda paydo bo`ladi.
Bu parda bilan birga biz quyida aytadigan qoqonoqsimon qismdan
chiquvchi iplar ham o`tadi. Bu yupqa parda gavhar bilan oqsilsimon suyuqlikning
o`rtasini ajratuvchi to`siq bo`lib, bu nozik narsa bilan qalin narsaning oralig’ini
ayirib turadi va yupqa pardaga to`rsimon va koronkasimon pardalardan keluvchi
ovqat old tomondan kelishini ta`minlaydi. Nima uchun bu parda o`rgimchak
to`qimasiga o`xshash yupqa bo`ladi Chunki, agar u qalin bo`lib, gavharning oldida
tursa, gavhar o`zidagi o`zgarish sababli nurning gavhar orqali oqsilsimon
pardaga o`tishiga to`sqinlik qilishi ehtimoldan uzoq emas. Yupqa pardaning uchi
esa to`lishib, tomirlardan iborat bo`lib, qoqonoqqa o`xshash to`qiladi, chunki bu
haqiqatda ovqat o`tadigan yo`ldir. Buning hamma bo`laklari oziqlantirish ishida
ishtirok qilishi zarur emas, balki orqa bo`lagigina bu ishga tayyor bo`lishi kerak. Bu
"qoqonoqsimon" to`qima deb ataladi. Bu to`qima shu chegaradan oldinga o`tganda
qalinlashib, qalin pardaga aylanadi va oq bilan qora o`rtasidagi osmon rangiga ega
bo`ladi. Bunday bo`lishi ko`rish quvvatini to`plash va nurni mo`tadillashtirish
uchundir. Masalan, ko`z charchaganda qorong’ilikdan, yoki qorong’ilik va
yorug’likdan tarkib topgan bir kayfiyatdan orom olmoq uchun ko`zni yumamiz.
182
Yana shu qalin parda suyuqliklar bilan muguzsimon, juda qattiq parda orasida
to`siq va mo`tadil vosita bo`ladi, hamda qoqonoqsimon pardadan o`ziga kelib
turadigan oziq bilan muguzsimon pardani ovqatlantiradi. Bu qalin parda ko`zni old
tomondan tugal o`ramaydi, tugal o`rasa, shakllarning ko`zga yetishishiga monelik
qiladi, balki uzum donasining dumi yulinganda teshik qolgani kabi oldidan ochiq
teshik qoldiradi va bu teshikka ko`riladigan tasvirlar kelib to’shadi. Teshik tusilsa,
ko`rish to`xtaladi. Shu uzum donasi kabi tabaqaning gavharga tegadigan joyi ich
tomondan popukli bo`lib, natijada u g’ovak va yumshoq narsaga o`xshaydi. Uning
gavharga tegib aziyat berishi kam bo`ladi. Bu qatlamning eng qattiq qismi -
muguz pardaga qarab turgan va teshikka ega bo`lgan old tomonidir, teshikning
tevaragi qattiqroq bo`lishi uchun shunday tuzilgan. Eslatilgan manfaatga ko`ra, bu
teshik suyuqlik va ruh bilan to`ldirilgandir. O`lim yaqinlashganda, teshik
ro`parasidagi qatlamning bujmayishi bunga dalil bo`ladi. Ikkinchi parda esa yaxshi
tutib turilsin uchun juda qalin tuzilgan, buning orqasi "qattiq va qalin tabaqa" deb
ataladi. U ko`z qorachig’ini old tomondan butunlay o`rab oladi va ko`rishga monelik
qilmaslik uchun shaffofdir, u yo`nib, kirib, yupqa qilingan muguz tusida bo`ladi.
Shuning uchun "muguzsimon" deb ataladi. Bu qatlam bo`laklarining eng dag’al
qismi old tomoni bo`lib, haqiqatda u to`rt yupqa qatlamdan biriktirilganga
o`xshaydi. U to`rt qatlam bir - biri ustiga o`rnashgan po`stloqlarga o`xshash bo`lib,
ulardan birortasi shilinsa, zarar umumiy bo`lmaydi. Shu jumladan ko`rish teshigi
ro`parasida ham to`rtta qatlam bor. Chunki, bu joy berkitish va saqlanishga boshqa
o`rinlarga ko`ra ko`proq muhtojdir. Uchinchi parda esa ko`z g’ulagini harakat
qildiruvchi mushaklarga aralashgan bo`lib, ko`zni va ko`z milklarini yumshatib
turishi uchun hamma joyi oq yog’li et bilan qoplangandir va ularni ko`rib qolishdan
saqlaydi. Buning hammasini et qatlami deb ataladi. Kiprik esa, ko`zga uchib
keladigan va boshqa ko`zga tushadigan narsalarni qaytarish uchun va qoraligi bilan
nurni mo`tadillashtirish uchun yaratilgandir. Kiprikning o`sib chiqadigan joyi
183
tog’ayga o`xshaydigan pardadir. Bu xil joyda kipriklarning tik turishi yaxshi bo`lib,
o`sib chiqqan joyning kuchsizligi sababli kiprik yotib qolmaydi, hamda ko`zni
ochuvchi mushakning suyanchig’i xuddi suyakdek qattiq bo`lib, qovoqni yaxshi
harakat qildiradi. Ko`z qovoqlarining bo`laklari: teri, pardadagi ikki arkaning biri,
o`sha pardaning yog’i, mushagi; keyin ikkinchi arkadir; ko`zning yuqori qovog’i ana
shulardan iborat. Pastki qovoq esa, mushakdan holidir. Yorish xavfli bo`lgan joy
ko`zning burun tomon burchagi oldidan mushakning o`sib chiqqan joyidir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
