Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Tutqanoq 
Tutqanoq nafsoniy a`zolarining sezish va harakat ishlariga, tik turishiga 
to’sqinlik qiladigan kasallikdir. 
 
Tutqanoqni keltirib chiqaruvchi sabablar 
Tutqanoqda tiqilma paydo bo`lishi, ko`pincha miyaning oldingi qorinchasida 
paydo bo’ladi. Tutqanoq miyani biror bir modda sababli siqilishi natijasida 
ham yuzaga kelishi mumkin. Uning sababi miya qorinchalari yoki
asablardan o’sib chiqadigan joyida tiqilma paydo qiluvchi xilt bo’ladi.
Tutqanoq o’tib hushga kelishi xiltning haydalganidan yoki yelning
tarqalishidan yuzaga keladi. Tutqanoqda og’izdan ko’pik chiqishi sababi 
nafas harakatining patologik holatga o’tishi bo’lib hisoblanadi. Tutqanoq 
boshqa hamkor a`zolar tufayli ham kelib chiqadi, lekin sababi qanday 
bo’lishidan qat`iy nazar uning eng yaqin manbai miya bo’lib hisoblanadi. 
Tutqanoqni qo’zg’atuvchi sabablar 
-haddan tashqari ko’p yeyish 
-ichish
-me’da buzilishi
-oftobda ko’p turish 
- jinsiy aloqani ko’p qilish 
Tutqanoqqa moyil insonlar 

---

174 
- yosh bolalar va go’daklarda
- me’da buzilishiga uchraganlarda 
- janubiy shamol esadigan mamalakatlarda yashovchi kishilarda paydo 
bo’ladi, chunki bu narsa organizmda keraksiz chiqindilarning ko’payishiga 
zamin yaratadi. 
Belgilari: 
-tilning sarg’ayishi 
- til tagidagi tomirning ko’karishidan til harakati kuchsizlanadi 
- yomon tushlar 
- unutish, vahima 
- qo’rqoqlik kabi sezgilar bo’ladi, nafas yomonlashadi, ko’krak siqiladi, 
g’azab va karlik paydo bo’ladi. 
Davolash: 1) 
bolalardagi tutqanoqda onasini ovqatlanish rejimi tuzatish, 
bolani turli ta`surotlardan uyqusizlik, hazm bo’g’ilishi, qattiq sovuq va 
boshqalardan saqlanishi, ularga ovqatdan oldin yengil badantarbiya qilish, 
ovqatdan keyin esa harakat qildirmaslik kerak. Tutqanoqka uchragan kishilar 
yengil ovqatlardan yeyishi kerak, ovqatlarni yengil badantarbiyadan keyin 
yeyish, hazmi qiyin bo’lgan ovqatlarni yemaslik kerak, meva va 
sabzavotlardan parhez qilishlari kerak. 
2) Quyi a`zolarni ko’proq haraktlantirish kerak. Gavdani yuqoridan pastga 
sekin-asta ishqalash ham moddani quyiga tortadigan tadbirlardan 
hisoblanadi. har bir uqalash keyingisidan ko’ra qattiqroq bo’lishi kerak. Agar 
monelik bo’lmasa, peshona va chakka tomirlaridan qon olinadi.
Dorivor o’simliklardan yovvoyi bodring, gazako’t hidlatiladi, dengiz piyozi 
solingan sikanjubin ichiriladi.Ushbu kasallar uchun boldir suyagining iligi 
gul yog’i bilan qo’shilib chakkaga,bosh choklariga, umurtalariga va 
ko’krakka surtiladi. 

---

175 
Daraxt po’kagi, rum sassiq kovragi, cho’l sarimsog’i, piyongul doimo ichirib 
turiladi. Bundan tashqari,bemorlarga havo almashtirish tavsiya etiladi.