Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Litargus sovuq sarsom «unutish» kasalligi
. 
Kalla suyagining ichida bo’ladigan balg’amli shishga litargus deyiladi, 
bu balg’amdan vujudga keladigan sarsomdir. Shish ko’pincha miya
moddasining yo’llarida bo’lib, uning pardalarida, qorinchalarida va miya 

---

171 
mag’zida bo’lmaydi, chunki balg’am miya pardalarining qattiqligi sababli 
ulardan kamdan-kam o’tadi va yig’iladi, miya moddasiga ham uning 
yopishqoqligi sababli kam o’tadi. Shuningdek zotiljam kasalligi ham ko’proq 
vaqt safrodan hosil bo’lib, balg’amdan bo’lishi kamdan-kam uchraydi, 
chunki balg’am asab tolalaridan qiyinlik bilan o’tadi. Biroq bu kam 
uchraydigan hollar ikkala kasallikda ham har holda bo’lishi mumkin va 
bunday shishlarning miya mag’zi va uning pardalarida ham paydo bo’lishi 
mumkin. 
Bu kasallik o’z belgisining ismi bilan atalgan, chunki litargus 
so’zining tarjimasi «unutish» bo’lib, bu kasallikda doimo unutish yuz beradi. 
Buning shunday atalishi ko’p tabiblarni yanglishtiradi, ular bunday
sovuq shishdan paydo bo’ladigan kasallik ekanini bilmaydi va bu kasallikni 
xuddi unutishning o’zi, deb tushunadilar. Ayrim manbalarda yozilishicha 
miyada bo’ladigan sovuq shishni xox u savdodan bo’lsin, xox balg’amdan 
bo’lsin litargus deb nomlangan. 
Keltirib chiqaruvchi sabablar: 
Ko’p ichish, ko’p ovqat yeyish, ho’l mevalarni ko’p iste`mol qilish, ko’p 
piyoz yeyish va Boshqalar. 
Belgilari.
-yengil bosh og’rig’i 
-kuchsiz isitma 
-og’ir uyqu 
-kasal ko’zini ochish uchun yumadi 
-unutish 
-esnash 
-og’izni ochib-yumish ko’payadi 

---

172 
-ba`zan og’iz ochilgancha qoladi, og’izni yopishni unutadi yoki xoxlasa ham 
uddasidan chiqa olmaydi 
-nafas siyrak, sust, kuchsiz 
Me`da hamkorligi ham qo’shilsa: 
-hiqichoq 
-til oqligi 
-so’roqqa javob berolmaslik 
-ko’z milklarini qimirlata olmaslik 
-aql chalkashligi 
-qo’l-oyoqlar titrab terlaydi 
-o’ringa yotganda bemor tomir urishi qattiq, siyrak, sust, titroqli, tulqinsimon 
bo’ladi 
Agar shish savdo moddasidan bo’lsa, qattiq og’riq bilan birga 
asabiylik va alaxlash bo’ladi. Uning ko’zi ochiq, lekin hech narsani eslay 
olmaydi. 
Agar shish miya mag’zining o’zida bo’lsa, og’ir uyqu, harakat 
qiyinligi, til oqarishi juda kuchli ko’z gulagining bir oz irg’ib turishi 
kuzatiladi. 
Agar shish miya pardasida bo’lsa, og’riq qattiqroq, harakat esa yengilroq 
bo’ladi. Bunda unutish va siydik chiqaruvchi mushakning yengilligi sababli 
siydik tutolmaslik yuzaga keladi. Agar yuqorida belgilarga terlash ham 
qo’shilsa, o’lim yuzaga keladi, chunki terlash organizm quvvatini tushirib 
yuboradi. 
Davolash
. Agar biror monelik bo’lmasa, oldin qon olinadi, huqna va 
qustirish. Bemorni yorug’ uyga yotqizib, qattiq uxlashga qo’ymaslik, 
uyg’otib turish, sovuq suv ichirilmaydi. Badani zaytun yog’i, tabiiy soda, 
qichitqi o’ti urug’i, murch kabi dorivor o’simliklar surtiladi. Bundan tashqari 

---

173 
tarqatuvchi quvvati kuchli bo’lgan dorilardan hidlatiladi. Bularga tog’ jambil, 
yalpiz, kaklik o’ti solingan suyuqliklar, asal, dengiz piyozidan ishlatiladi. 
Oyoq-qo’llar qizarib og’riguncha ishqalab uqalanadi. Ovqat yegandan so’ng 
qo’l-oyoqlar 1 necha soat massaj qilinadi, bemorni fiziologik chiqaruvlar 
normaga keltirib uchun qorni va qovug’i binafsha va gulsapsar ildizi solingan 
qaynatma suv bilan massaj qilinadi. Bemorga tuzalish bosqichlarida yengil 
badantarbiya mashqlari qilinadi.