Farmokognoziya oxiri p65

Geografik tarqalishi.
Butkul o‘rmon va tundra zonada hamda
Kavkaz tog‘larida, Sibir va Uzoq Sharqda uchraydi.
Mahsulot tayyorlash.
Brusnika bargini erta bahorda va
o‘simlikning gullash davriga qadar (aprel-mayni boshida) yoki
kech kuzda mevasi pishganda (sentabr oxiri — oktabrda) yig‘i-
ladi. Kech yozda yig‘ilgan barglar quritish davrida qorayib ketadi.
Barg havo kirib turadigan joylarda yoki quritgichlarda quritiladi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot qalin, tes-
kari tuxumsimon yoki elliðssimon, cheti biroz pastga qayrilgan,
ustki tomoni yaltiroq, to‘q yashil, pastki tomoni xiraroq, och
yashil rangli bargdan iborat. Bargning pastki tomonida oddiy
ko‘z bilan ko‘rish mumkin bo‘lgan mayda, qora nuqta shaklida
siyrak joylashgan bezlar bor. Barg uzunligi 7—30 mm, eni 5—
15 mm. Mahsulot hidsiz, achchiq, burishtiruvchi ta’mga ega.
Brusnika serbargli novdalari ham barg yig‘iladigan vaqtda
tayyorlanadi va soya yerda yoki quritgichlarda 35—40°C da quriti-
ladi. Tayyor mahsulot butun yoki singan novdalar, poya, barg-
lar, qisman g‘uncha va mevalar aralashmasidan tashkil topgan.
Poyalar shoxlangan yoki shoxlanmagan, silindrsimon, yuqori
qismi yashil, pastki qismi — qo‘ng‘irrang, yog‘ochlangan,
uzunligi 13 sm gacha.
Kimyoviy tarkibi.
Barg tarkibida 6—9% gacha arbutin gliko-
zidi, 2—9% gacha oshlovchi moddalar, flavonoidlar (giðerozid
va boshqalar) va ursol, gallat, ellag kislotalar bo‘ladi. Quritil-
magan barg fenol xarakteriga ega bo‘lgan uchuvchi fitonsidlar
ajratadi. XI DF ga ko‘ra, mahsulotda arbutin miqdori 4,5% dan
kam bo‘lmasligi kerak. Sifat reaksiyalar toloknyankaga o‘xshash.
Ishlatilishi.
Brusnika o‘simligining dorivor preparatlari
buyraktosh kasalligida, siydik yo‘llari va qovuq kasallanganda
(sistit va boshqalar) dezinfeksiya qiluvchi va siydik haydovchi
dori sifatida ishlatiladi. Bulardan tashqari, bod va podagra
kasalliklarida ham qo‘llaniladi.