Фармацевтика таълим ва тадқИҚот институти “тасдиқлайман”

2 – rasm. OTC - vositalarga qo‘yiladigan talablar
OTC – vositalar statusi odatda qayd etish guvoxnomasi (guvoxnomasi) berilayotganda to‘la huquqli milliy tashkilotlar tomonidan belgilanadi. U yoki bu vositani qo‘llashda yangi qo‘shimcha ma’lumotlar paydo bo‘lganda bu status qayta ko‘rib chiqiladi.
OTC – vositasini EI doirasidagi statusi “Odam uchun dorivor vositalarni kategoriyasini aniqlash haqida” 31 mart 1992 yildan EI Kengash Direktivasi tomonidan aniqlanadi.
OTC – vositalari bozor tizimida iste’molchiga alohida e’tibor beriladi. Retseptsiz sotiladigan dori vositalari muomalasi quyidagilarga asoslanib bo‘linadi:
- shaxsiy sabablarga va afzalliklarga ko‘ra;
- farmatsevt maslahatlariga ko‘ra;
- yaqinlar, do‘stlar maslahatlariga ko‘ra;
- ommaviy axborot vositalari va reklamaga ko‘ra;
- vosita bahosiga ko‘ra;
- qadoqlarini sifatli bezalganligiga ko‘ra va boshqalar.
OTC – vositalar bozori rivojlanishini asosiy shartlariga ishlab chiqaruvchi firmalarni va distribyutorlarni ustalik bilan olib borgan farmatsevtik marketingi kiradi.
SHifokor retseptisiz beriladigan dori vositalari dorixona chakana savdosining asosi hisoblanadi. Masalan, retseptsiz sotiladigan dori vositalar va boshqa mahsulotlar dorixona aylanmaning 50-60%ini tashkil etadi. Boshqa davlatlar kabi O‘zbekiston Respublikasida keyingi yillarda retseptsiz dori vositalarini sotish hajmi tobora ortib bormoqda. Bunga quyidagi omillar ta’sir qilmoqda:
- Dori vositalari assortimenti kengayishi;
- Aholi bilim darajasi va saviyasini o‘sishi;
- o‘zini va oila a’zolarining sog‘lig‘iga e’tiborli bo‘lish;
- sog‘lom turmush tarziga intilish.
Retseptsiz dori vositalarni berish (dunyo bo‘yicha termin qabul qilingan over the counter drug – OTC - drug) dorixona asosini tashkil etadi. Sog‘liqni saqlash tizimida davlatning olib borgan siyosati, har bir insonning dori vositalarini tanlab olish huquqi, sog‘lig‘iga bo‘lgan javobgarligi dorixonadagi bu yo‘nalishni ahamiyatini tobora oshirmoqda. Rivojlangan davlatlarda kasallikka chalingan insonlar zamonaviy dori vositalari, biologik aktiv moddalar va boshqa usullar yordamida o‘z-o‘zini davolash bilan shug‘ullanib, shu omillar ta’sirida bir qator mamlakatlarda o‘z-o‘zini davolash “javobgarligi” konsepsiyasi Sog‘liqni saqlash ishlarini davlat siyosati miqyosida olib borilmoqda.
Evropa Ittifoqiga kirgan davlatlarda o‘zini davolash deganda o‘zlari belgilangan simptomlar va xatoliklarni dori vositalari yordamida davolash tushuniladi. Amaliyotda esa bu bir oila a’zosi tomonidan ikkinchi a’zosini davolashdir.
Retseptsiz beriladigan dori vositalarini oqilona qo‘llanilishi o‘z-o‘zini davolash javobgarligida quyidagi asosiy yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi:
- shifokor retsepti talab etilmaydigan dori vositasini olish tartibini aniqlash;
- iste’molchining ko‘proq ma’lumot olishi uchun o‘zgacha usullarni ishlab chiqish;
- retseptsiz beriladigan dori vositalari reklamasiga bo‘lgan talablarni ishlab chiqish;
- mustaqil ta’lim olish;
- qayd qilish tartibi.
Dunyo amaliyotida shifokor retseptisiz olingan, nojo‘ya ta’siri juda kam bo‘lgan dori vositalarning hammasi “Uy aptekasi” nomini olgan. Dorixona shaxobchalarida faqat retseptsiz sotiladigan dori vositalarni va ayrim parafarmatsevtik turdagi mahsulotlarni savdosini amalga oshirish ko‘zda tutiladi.
Retseptsiz dori vositalarni savdosi odatda dorixonada alohida bo‘lim tashkil etib olib boriladi. Bu bo‘lim savdo zalida joylashadi va jihozlanishi sanitariya va texnik me’yor talablariga mos bo‘lishi kerak. Dorixona assortimentini yaqqol ko‘rsatish va reklama qilish uchun savdo zalida alohida vitrinali stol ochish mumkin.
Bo‘limni farmatsevt boshqaradi, bo‘limda oliy va o‘rta mahsus ma’lumotli farmatsevtlar ishlaydi.
Tibbiy buyumlar ham dorixona assortimentida muhim o‘rin tutadi: