Фармацевтик биоэтиканинг тарихи ва замонавий холати

Ўтган асрнинг сўнгги чорагида кузатилган биотиббиёт фанлари ва технологияларининг жадал ривожланиши биоэтикада кўриб чиқилаётган муаммоларни бевосита манбаидир. Мазкур муаммолар жамиятда жиддий мунозара ва баҳсларга сабаб бўлмоқда. Уларни ҳал қилишда одамлар нафақат оқилона далилларга, балки анъаналар, қадриятлар ва, ниҳоят, хиссиётларга таянмоқдалар.

• Ўтган асрнинг сўнгги чорагида кузатилган биотиббиёт фанлари ва технологияларининг жадал ривожланиши биоэтикада кўриб чиқилаётган муаммоларни бевосита манбаидир. Мазкур муаммолар жамиятда жиддий мунозара ва баҳсларга сабаб бўлмоқда. Уларни ҳал қилишда одамлар нафақат оқилона далилларга, балки анъаналар, қадриятлар ва, ниҳоят, хиссиётларга таянмоқдалар.

Биоэтиканинг асоси

• Одамларнинг яшаш ва тиббий хизматдан фойдаланиш ҳуқуқи барча илғор мамлакатларнинг қонунлари билан кафолатланган бошқа ҳуқуқлар орасида энг устувор ва муҳим ҳуқуқлар ҳисобланади. Шунинг учун ҳам жамиятда кўпчилик шифокор умидсиз хаста одамни барча ҳолларда халос этиши шарт, бу шифокорнинг касбий бурчи ва тиббиётнинг вазифаси, деб ҳисоблайди. Аммо, саратон беморлигидан ўлаётган, беморлик охирги босқичга етган беморни нима қилиб бўлмасин ҳаётга қайтариш ёки бош мия пўстлоғи функсияси бузилишига олиб келган оғир давом этган асфиксия ҳолатида туғилган чақалоқни тирилтиришга интилиш ўринлими, деган саволга жавоб беришга ҳеч ким ҳаракат қилмайди. Табиийки, бундай тирилтириш беҳуда иш. Хўш, бундай ҳолларда шифокор ёрдам беришнинг иложи бўлмаган беморнинг азоб-уқубатларини мумкин қадар камайтириш ва айни пайтда Гиппократ қасамёдини бузмаслик учун нима қилиши керак? Эвтаназия ўлим (ҳаётни тўхтатиш) муаммосини тиббий йўсинда ҳал қилишнинг янги усули сифатида ҳозирги замон соғлиқни сақлаш амалиётига икки асосий омилнинг таъсирида кириб келмоқда.

Биринчидан, тиббиёт тараққиёти, жумладан, бемор ўлимининг олдини олиш имконини берадиган, яъни ўлишни бошқариш режимида ишлайдиган реаниматологиянинг ривожланиши таъсирида. Иккинчидан, ҳозирги цивилизацияда қадриятлар ва маънавий устуворликларнинг ўзгариши, «инсон ҳуқуқлари» ғояси биринчи ўринга чиқиши натижасида. Тиббиёт ходимларининг касбий онги ва фаолиятининг қадриятларида ҳам ўзгаришлар содир бўлмоқда, улар, бир томондан, ҳаёт ва мамот чегарасида боши берк кўчаларга кириб қолмоқдалар, бошқа томондан эса, умумий цивилизацион ижтимоий жатуманларда иштирок этмоқдалар. Эвтаназия муаммоси бугун ва қўққисдан юзага келгани йўқ. Унинг илдизлари қадимиятга бориб тақалади.

• Биринчидан, тиббиёт тараққиёти, жумладан, бемор ўлимининг олдини олиш имконини берадиган, яъни ўлишни бошқариш режимида ишлайдиган реаниматологиянинг ривожланиши таъсирида. Иккинчидан, ҳозирги цивилизацияда қадриятлар ва маънавий устуворликларнинг ўзгариши, «инсон ҳуқуқлари» ғояси биринчи ўринга чиқиши натижасида. Тиббиёт ходимларининг касбий онги ва фаолиятининг қадриятларида ҳам ўзгаришлар содир бўлмоқда, улар, бир томондан, ҳаёт ва мамот чегарасида боши берк кўчаларга кириб қолмоқдалар, бошқа томондан эса, умумий цивилизацион ижтимоий жатуманларда иштирок этмоқдалар. Эвтаназия муаммоси бугун ва қўққисдан юзага келгани йўқ. Унинг илдизлари қадимиятга бориб тақалади.