Fargona viloyati Rishton tumani 18 – maktab kimyo fani o’qituvchisi Qodirova Nigoraning “Natriy va kaliyning xossalari va eng muhim birikmalari” mavzusida tayyorlagan dars taqdimoti

KIMYOVIY XOSSALARI

• Barcha ishqoriy metallar kabi natriy va kaliy kuchli qaytaruvchilardir. Ular barcha metallmaslar bilan reaksiyaga kirishishadi. Birikmalarida doimo +1 oksidlanish darajasini namoyon qiladi.
• Natriy va kaliy kislorodda yonganda peroksidlar Na2O2 va KO2 (yoki K2O4) hamda qo'shimchalar sifatida Na2O, K2O hosil bo'ladi (toza oksidlar peroksidlarga metall qo'shib qizdirib olinadi):
• 2Na + O2 — Na2O2 Na-O-O-Na
• 4Na + O2 — 2Na2O Na-O-Na
• Havoda natriy va kaliy tezda oksid qatlami bilan qoplanib qoladi. Shuning uchun ularni kerosin ostida saqlanadi.

• Natriy va kaliyning boshqa metallmaslar bilan ta'siridan tuzlar hosil bo'ladi:
• 2Na + Cl2 - 2NaCl natriy xlorid
• 6K + N2 - 2K3N kaliy nitrid
• 2K + H2 - 2KH kaliy gidrid
• Natriy va kaliyning oltingugurt bilan ta'sirlashuvidan M2Sn tarkibli sulfidlar olinadi.
• 2Na + S - Na2S natriy sulfid
• 2Na + 2S - Na2S2 natriy disulfid
• 2K + 5S — K2S5 kaliy pentasulfid
• Natriy va kaliyning metallmaslar bilan birikmalari ion bog'li qattiq moddalar.
• Natriy va kaliy suv bilan odatdagi sharoitda juda shiddatli, hatto yonish va portlash bilan ta'sirlashadi. Natijada natriy yoki kaliy gidroksid va vodorod hosil bo'ladi:
• 2Na + 2H2O — 2NaOH + H2T; 2K + 2H2O — 2KOH + H2T
• Natriy va kaliy kislotalar bilan shiddatli tarzda reaksiyaga kirishadi. HCl, HBr, HJ, H2S, H2SO4 (suyul.) natijada vodorodni siqib chiqarib, tuzlar hosil qiladi.