Farg’ona tumanidagi Umumiy o’rta ta’lim maktab 7- sinf o’quvchilari uchun

4-Mavzu: Atom-molekulyar ta’limot.
1. Atom so’zini ma’nosi nima? J: Grekcha(yunoncha) atomos — bo‘linmas degan ma’noni bildiradi.
2. Atom deb nimaga aytiladi? J: Atom-musbat zaryadlangan yadro va uning atrofida erkin harakat qilayotgan manfiy zaryadlangan elektronlardan tashkil topgan elektroneytral zarracha.
3. Atom melekulyar ta’limot qachon vujudga keldi? J: 1860 yil Karlsruyerda
4. Atom melekulyar ta’limotni asosiy holatlarini ayting?
J:1)Moddalar ularning kimyoviy xossalarini o‘zida saqlovchi eng kichik zarralar bo‘lgan molekulalardan tashkil topadi;
2)Molekulalar atomlardan tashkil topadi;
3)Atomlar murakkab tuzilishga ega bo‘lib, elektron, proton, neytron va boshqa mikrozarralardan tashkil topgan;
4)Molekula va atomlar doimiy harakatda bo‘ladi;
5. Proton soni qanday aniqlanadi? J: Davriy jadvaldagi elelmentlar tartib raqamlariga qarab Fe₂₆ P=26
6. Neytronalar soni qanday aniqlanadi? J: A=P+N formuladan N=A-P kelib chiqadi: Fe_N=56-26=30 N=30
7. P va N ni % ni topish uchun qanday folmuladan foydalaniladi? J: P_%= 100% N_%= 100%
8. Diffuziya deb nimaga aytiladi? J: Bir modda molekulalari boshqa modda molekulalari orasida tarqalishi.
9. Diffuziya hodisasi kim tomonidan kashf qilingan? J: 1827 yil ingiliz olimi Braun
10. Molekula deb nimaga aytiladi? J: Molekula — moddaning kimyoviy xossalarini namoyon qiluvchi eng kichik bo‘lagidir
11. Molekulani nima tashkil qiladi? J: Atomlar yoki atomlar guruhi.
12. Kimyoviy reaksiyalarda molekulada qanday o’zgarish ko’zatiladi? J: Molekulalar atomlargacha parchalanadi yoki atomlardan iborat tarkibi o’zgaradi. Atomlar parchalanmaydi
13. Atom uchun qisqa tarif? J: Kimyoviy jihatdan bo’linmas zarracha
14. Kimyoviy element deb nimaga aytiladi? J: Atomlarning muayan turi
15. Atomlar ko’pmi yoki elementmi? J: Elementlar soni cheklangan, atomlar soni cheklanmagan(izatop, izobar, izotonlar hisobiga).
16. Element uchun xos belgilarni sanang? J: Kislorod elementi uchun 1) tartib raqami 8, 2)nisbiy atom massasi 16, 3)Izatoplar soni uchta, 4)oltinchi guruh bosh guruhcha elementi, 5)tashqi pog’onasida 6 ta elektroni bor, 6)kimyoviy belgisi-O 7) Protonlar soni 8 ga teng 8) Neytronlar soni 8 ga teng
17. Molekula uchun xos belgilarni sanang? J: Kislorod molekulasi (kislorod moddasi) uchun: 1)Kimyoviy formulasi O₂, 2) Yonishga yordam beradi 3) Suvda eriydi 4) Zichligi -1g/ml 5) Ko’p reaksiyalarda oksidlovchilik xossasini namayon qiladi 6) Baliqlar suvda erigan kislorod bilan nafas oladi 7) Havoda kislorod bor 8) ozon kislorodni ikkinchi alatropik shakli 9) kislorod rangsiz hidsiz ta’msiz gaz 10) kislorodni sanoatda suvni elektroliz qilib olish mumkin
18. Kimyoviy belgi tushunchasi kim tomonidan taklif etilgan? J: 1813 yilda shved kimyogari Yakoble Berselius
19. Kimyoviy belgi deb nimaga aytiladi? J: Element lotincha nomini bosh hari yoki bosh harifiga keyingi hariflardan birini qo’shib yozilishi. M:Hydragirum-Hg simob, Ash-H-vodorod
20.Moddalar nimadan tashkil topgan? J: Molekulalardan
21. Harorat o’zgarishi jism hajmiga qanday ta’sir qiladi? J: Harorat ortishi bilan molekulalarni harakatlanish tezligi ortadi o’z navbatida jism ichida bosim ortadi
22. Gazlarni ochiq kolbada saqlash mumkinmi? J: Yo’q, sababi Diffuziya hodisasi tufayli havo molekulalari bilan aralashib ketadi
23. Quyudagi moddalar tarkibiga qaysi elementlar kiradi: 1) Bo’r (kalsiy karbonat-CaCO₃), 2) suv (H₂O) , 3) kislorod (O₂) , 4) olmos (C), 5) etil spirit (C₂H₅OH) ? J: 1)Bo’r-Ca, C, O 2)suv-H, O 3) kislorod –O, 4) olmos-C , 5) etil spirit –C, H, O elementlari kiradi