I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
171
VI BOB. KVANT FIZIKASI
𝑏 = 𝜆
𝑚
𝑇 –
Vin doimiysi
𝜆
𝑚
=
𝑏
𝑇
−
to`lqin uzunligi
𝑏 –
Vin doimiysi;
𝑏 = 2,898 ∙ 10
−3
𝑚 ∙ 𝐾
;
𝑇 –
absolyut temperatura;
𝐸 = ℎ𝜈 −
foton (kvant) energiyasi;
𝐸 = 𝑐𝑝 −
foton (kvant) energiyasi;
𝐸 =
ℎ𝑐
𝜆
−
foton (kvant) energiyasi;
𝐸 =
ℎ𝑐
𝑛𝜆
−
muhitda foton energiyasi;
ℎ = 6,626 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠 −
Plank doimiysi;
ℎ = 4,14 ∙ 10
−15
𝑒𝑉 −
Plank doimiysi;
𝐸 −
kvant energiya;
𝜈 −
yorug`lik chastotasi;
𝑛 –
muhitning nur sindirish ko`esatkichi;
𝐸
𝑘 𝑚𝑎𝑥
=
𝑚𝜗
𝑚𝑎𝑥
2
2
−
fotoelektronlarning maksimal kinetik energiyasi;
𝐸
𝑘 𝑚𝑎𝑥
= 𝑒𝑈
𝑦𝑜𝑝
−
fotoelektronlarning maksimal kinetik energiyasi;
𝑈
𝑦𝑜𝑝
−
yopuvchi kuchchlanish;
𝐸
𝑘 𝑚𝑎𝑥
−
maksimal kinetic energiya;
𝑒 −
elektronning zaryadi;
𝜗
𝑚𝑎𝑥
−
maksimal tezlik;
𝑚 −
massa;
ℎ𝜈 = 𝐴 +
𝑚𝜗
2
2
−
fotoeffekt uchun Eynshteyn tenglamasi;
(
𝑚𝜗
2
2
)
𝑚𝑎𝑥
= 𝑒𝑈
𝑦𝑜𝑝
−
kinetik energiya va kuchlanish orasidagi bog`lanish;
ℎ𝜈 = 𝐴 + 𝑒𝑈
𝑦𝑜𝑝
−
ℎ𝜈
𝑚𝑖𝑛
= 𝐴 −
fotoeffekning qizil chegarasi;
𝑡gα =
ℎ
|𝑒|
−
𝐴 = ℎ𝜈
𝑚𝑖𝑛
=
ℎ𝑐
𝜆
0
−
chiqish ishi;
𝜆
0
−
fotoeffekning qizil chegarasiga to`g`ri kelgan to`lqin uzunligi;
1𝑒𝑉 = 1,6 ∙ 10
−19
𝐽
ℎ = 4,136 ∙ 10
−15
𝑒𝑉 ∙ 𝑠
𝑚 =
𝐸
𝑐
2
=
ℎ𝜈
𝑐
2
−
ћ =
ℎ
2𝜋
= 1,05 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
172
𝑝 = 𝑚𝑐 −
foton impulsi;
𝑝 =
𝐸
𝑐
−
foton impulsi;
𝑝 =
ℎ
𝜆
−
foton impulsi;
𝑝 =
ℎ𝜈
𝑐
−
foton impulsi;
𝜆 =
𝑐
𝜈
−
to`lqin uzunligi;
𝜆 =
ℎ𝑐
𝐴+𝐸
𝑘
−
to`lqin uzunligi;
𝐸 = ℎ𝜈 −
foton energiyasi;
𝐸 =
ℎ𝑐
𝜆
−
foton energiyasi;
𝐸 = 𝑐𝑝 −
foton energiyasi;
𝐹
1
=
Δ(𝑚𝑐)
Δ𝑡
−
fotonning yuzaga urilish ta`sir kuchi;
𝐹
𝑘
= 𝑁𝐹
1
=
NΔ(𝑚𝑐)
Δ𝑡
−
agar N ta foton urilsa, ta`sir qiluvchi kuch;
Δ(𝑚𝑐) −
foton impullsining o`zgarishi;
Δ(𝑚𝑐) = 2𝑚𝑐 −
yuza ideal yaltiroq bo`lsa;
Δ(𝑚𝑐) = 𝑚𝑐 −
yuza absolyut qora bo`lsa;
𝑃
1
=
𝐹
𝑆
=
NΔ(𝑚𝑐)
S∙Δ𝑡
−
bosim formulasi;
𝑃
1
=
𝐹
𝑆
=
N∙2mc
S∙Δ𝑡
−
yuza ideal yaltiroq bo`lsa;
𝑃 =
𝑁𝐸
𝑐∙𝑆∙∆𝑡
−
bosim formulasi;
𝐼 =
𝑁𝐸
𝑆∙∆𝑡
−
yorug`lik to`lqin intensivligi;
𝑃 =
𝐼
𝑐
−
Maksvellning bosimi aniqlash formulasi;
𝑁 =
∆𝑚𝑐
𝜈ℎ
−
fotonning sonini aniqlash;
Masala yechish namunasi
1. Agar metalldan elektronning chiqish ishi 7,6·10
-19
J va elektronning
kinetik energiyasi 4,5·10
-20
J bo`lsa, yuzaga tushayotgan yorug`likning to`lqin
uzunligini aniqlang. h =6,6·10
–34
J·s .
1.B-n:
formula
𝐸
𝑘
= 4,5 ∙ 10
−20
𝐽
ℎ𝜈 = 𝐴 + 𝐸
𝑘
; 𝜆 =
𝑐
𝜈
;
ℎ𝑐
𝜆
= 𝐴 + 𝐸
𝑘
𝐴 = 7,6 ∙ 10
−19
𝐽
𝜆 =
ℎ𝑐
𝐴+𝐸
𝑘
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑐
𝜆 =
6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠 ∙ 3∙10
8𝑚
𝑐
7,6∙10
−19
𝐽+0,45∙10
−19
𝐽
≈ 2,46 ∙ 10
−7
𝑚
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜆−?
javob:
𝜆 ≈ 2,46 ∙ 10
−7
𝑚
.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
173
6-mashq
1. 35 g modda 33 g antimoddaga qo`shilib, 10
5
Hz li elektromagnit nurlanishga
aylansa, nechta foton nurlanadi? (Javobi: 9·10
33
ta).
1.B-n:
formula
𝑚
1
= 35𝑔 = 35 ∙ 10
−3
𝑘𝑔
𝑁 =
∆𝑚𝑐
𝜈ℎ
;
𝑁 =
(𝑚
1
−𝑚
2
)𝑐
𝜈ℎ
𝑚
2
= 33𝑔 = 33 ∙ 10
−3
𝑘𝑔
yechish
𝜈 = 10
5
𝐻𝑧
𝑁 =
(35∙10
−3
𝑘𝑔−33∙10
−3
𝑘𝑔)∙3∙10
8𝑚
𝑠
10
5
𝐻𝑧∙6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠
= 9 ∙ 10
33
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
javob:
𝑁 = 9 ∙ 10
33
.
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑁−?
2. Agar birinchi fotonning energiyasi ikkinchisinikidan 2 marta katta bo`lsa,
birinchi fotonning impulsi ikkinchisinikidan necha marta farq
qiladi? (Javobi: 2 marta).
2.B-n:
formula
𝐸
1
= 2𝐸
2
𝑝
1
=
𝐸
1
𝑐
=
2𝐸
2
𝑐
; 𝑝
2
=
𝐸
2
𝑐
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝑝
1
𝑝
2
−?
𝑝
1
𝑝
2
=
2𝐸
2
𝑐
∙
𝑐
𝐸
2
= 2 ; 𝑝
1
= 2𝑝
2
javob:
𝑝
1
= 2𝑝
2
.
3. Nisbiy sindirish ko`rsatkichi n bo`lgan shaffof muhitda fotonning
impulsi nimaga teng? (Javobi:
ℎ𝜈
𝑛𝑐
. )
3.B-n:
formula
𝑛 ; ℎ ; 𝜈 ; 𝑐
𝑝 =
ℎ𝜈
𝑛𝑐
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑝−?
javob:
𝑝 =
ℎ𝜈
𝑛𝑐
.
4. Massasi tinch holdagi elektronning massasiga teng bo`lishi uchun
fotonning energiyasi (MeV) qanday bo`lishi kerak? (Javobi: 0,51 MeV).
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
174
4.B-n:
formula
𝑚 = 𝑚
𝑒
= 9,11 ∙ 10
−31
𝑘𝑔
𝐸 = 𝑚𝑐
2
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝐸 = 9,11 ∙ 10
−31
𝑘𝑔 ∙ (3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
)
2
=
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐸−?
= 81,99 ∙ 10
−15
𝐽
1𝑒𝑉 = 1,6 ∙ 10
−19
𝐽
𝐸 =
81,99∙10
−15
1,6∙10
−19
𝑒𝑉 = 0,51 ∙ 10
6
𝑒𝑉 = 0,56𝑀𝑒𝑉
javob:
𝐸 = 0,56𝑀𝑒𝑉.
5. Chastotasi 10
17
Hz bo`lgan nurlanish ko`zguga tik tushib, undan qaytmoqda.
fotonning uning qaytishdagi impulsi o`zgarishining modulini aniqlang (kg·m/s).
h= 6,6·10
–34
J·s. (Javob: 4,4·10
-25
kg·m/s).
5.B-n:
formula
𝜈 = 10
17
𝐻𝑧
∆𝑝 = 2
ℎ𝜈
𝑐
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
∆𝑝 = 2
6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠 ∙ 10
17
𝐻𝑧
3∙10
8𝑚
𝑠
= 4,4 ∙ 10
−25
𝑘𝑔
𝑚
𝑠
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: ∆𝑝−?
javob:
∆𝑝 = 4,4 ∙ 10
−25
𝑘𝑔
𝑚
𝑠
.
6. 100 sm
2
yuzaga minutiga 63 J yorug`lik energiyasi tushadi. Yorug`lik
to`la qaytsa, uning bosimi nimaga teng? (Javobi: 7 · 10
–7
N/m
2
).
6.B-n:
formula
𝑆 = 100𝑠𝑚
2
= 10
−2
𝑚
2
𝐸 = 𝐼𝑆𝑡 ; 𝑃 =
𝐼
𝑐
; 𝐼 =
𝐸
𝑆𝑡
; 𝑃 =
2𝐸
𝑆𝑐𝑡
𝑡 = 1𝑚𝑖𝑛 = 60𝑠
yechish
𝐸 = 63𝐽
𝑃 =
2 ∙ 63𝐽
10
−2
𝑚
2
∙ 3 ∙ 10
8𝑚
𝑠
∙ 60𝑠
= 7 ∙ 10
−7 𝑁
𝑚
2
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
javob:
𝑃 = 7 ∙ 10
−7 𝑁
𝑚
2
.
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑃−?
7. Yorug`likni to`la qaytaruvchi yuzada yorug`likni to`la yutuvchi yuzaga
nisbatan yorug`lik bosimi necha marta katta bo`ladi?(J: 2 marta).
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
175
7.B-n:
formula
𝑃
1
𝑃
1
=
2𝐸
𝑆𝑐𝑡
−
to`la qaytaruvchi yuzaga bergan bosimi:
𝑃
2
𝑃 =
𝐸
𝑆𝑐𝑡
−
to`la yutuvchi yuzaga bergan bosimi:
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝑃
1
𝑃
2
−?
yechish
𝑃
1
𝑃
2
=
2𝐸
𝑆𝑐𝑡
∙
𝑆𝑐𝑡
𝐸
= 2 ; 𝑃
1
= 2𝑃
2
; javob:
𝑃
1
= 2𝑃
2
.
8. To`lqin uzunligi 3·10
–7
m ga to`g`ri keluvchi yorug`lik nuri kvantining
energiyasini aniqlang. (Javobi: 6,6 · 10
–19
J).
8.B-n:
formula
𝜆 = 3 ∙ 10
−7
𝑚
𝐸 =
ℎ𝑐
𝜆
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
yechish
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
𝐸 =
6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠 ∙ 3∙10
8𝑚
𝑠
3∙10
−7
𝑚
= 6,6 ∙ 10
−19
𝐽
javob:
𝐸 = 6,6 ∙ 10
−19
𝐽
.
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐸−?
9. Metalldan elektronning chiqish ishi 3,3·10
–19
J bo`lsa, fotoeffektning qizil
chegarasi
𝜈
0
ni toping. (Javobi: 5·10
14
Hz).
9.B-n:
formula
𝐴 = 3,3 ∙ 10
−19
𝐽
𝐴 = ℎ𝜈
𝑚𝑖𝑛
;
𝜈
𝑚𝑖𝑛
=
𝐴
ℎ
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
yechish
𝜈
𝑚𝑖𝑛
=
3,3∙10
−19
𝐽
6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠
= 0,5 ∙ 10
15
𝐻𝑧 = 5 ∙ 10
14
𝐻𝑧
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜈
𝑚𝑖𝑛
−?
javob:
𝜈
𝑚𝑖𝑛
= 5 ∙ 10
14
𝐻𝑧
.
10. Yorug`likning to`lqin uzunligi 5·10
–5
sm bo`lsa, fotonning impulsini
aniqlang. (Javobi: 1,32·10
–27
kg·m/s).
10.B-n:
formula
𝜆 = 5 ∙ 10
−5
𝑠𝑚 = 5 ∙ 10
−7
𝑚
𝑝 =
ℎ
𝜆
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑝−?
𝑝 =
6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠
5∙10
−7
𝑚
= 1,32 ∙ 10
−27 𝑘𝑔∙𝑚
𝑠
javob:
𝑝 = 1,32 ∙ 10
−27 𝑘𝑔∙𝑚
𝑠
.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
176
11. Foton energiyasi 4,4·1 0
–19
J bo`lgan yorug`likning muhitdagi to`lqin
uzunligi 3·10
–7
m bo`lsa, shu muhitning nur sindrish ko`rsatkichini aniqlang.
(Javobi: n = 1,5).
11.B-n:
formula
𝐸 = 4,4 ∙ 10
−19
𝐽
𝐸 =
ℎ𝑐
𝑛𝜆
;
𝑛 =
ℎ𝑐
𝐸𝜆
𝜆 = 3 ∙ 10
−7
𝑚
yechish
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
𝑛 =
6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠 ∙ 3∙10
8𝑚
𝑠
4,4∙10
−19
𝐽 ∙ 3∙10
−7
𝑚
= 1,5
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
javob:
𝑛 = 1,5 .
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑛−?
12. Fotoeffekt qizil chegarasi
𝜈
0
= 4,3·10
14
Hz bo`lgan moddaga to`lqin uzunligi
3·10
–5
sm
bo`lgan
yorug`lik
tushsa,
fotoelektronlarning
kinetik
energiyasi nimaga teng (J)? (Javobi: E
k
≈ 3,76·10
–19
J).
12.B-n:
formula
𝜈
0
= 4,3 ∙ 10
14
𝐻𝑧
𝐸
𝑘
= ℎ𝜈 − 𝐴 ; 𝐸
𝑘
=
ℎ𝑐
𝜆
− 𝐴
𝜆 = 3 ∙ 10
−5
𝑠𝑚 = 3 ∙ 10
−7
𝑚
𝐴 = ℎ𝜈
0
;
𝐸
𝑘
=
ℎ𝑐
𝜆
− ℎ𝜈
0
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
yechish
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐸
𝑘
−?
𝐸
𝑘
=
6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠∙3∙10
8𝑚
𝑠
3∙10
−7
𝑚
− 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠 ∙ 4,3 ∙ 10
14
𝐻𝑧 = 3,76 ∙ 10
−19
𝐽
javob:
𝐸
𝑘
= 3,76 ∙ 10
−19
𝐽.
13. Fotoelementning katodi
𝜈
1
chastotali monoxromatik yorug`lik nuri
bilan yoritilganda fotoelektronlarning kinetik energiyasi E
1
ga,
𝜈
2
= 3𝜈
1
chastotali nur bilan yoritilganda fotoelektronlarning kinetik energiyasi E
2
ga
teng bo`lgan. E
1
va E
2
larning nisbati qanday? (Javobi: E
2
> 3E
1
).
13.B-n: formula
𝜈
1
𝐸
1
= 𝜈
1
ℎ
;
𝐸
2
= 𝜈
2
ℎ = 3𝜈
1
ℎ
𝐸
1
yechish
𝜈
2
= 3𝜈
1
𝐸
2
𝐸
1
=
3𝜈
1
ℎ
𝜈
1
ℎ
= 3 ; 𝐸
2
> 3𝐸
1
𝐸
2
javob:
𝐸
2
> 3𝐸
1
.
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝐸
2
𝐸
1
−?
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
177
14. Seziyli katodga to`lqin uzunligi 600nm bo`lgan yorug`lik tushmoqda.
Elektronning katoddan chiqish ishi 1,8 eV ga teng bo`lsa, yopuvchi
kuchlanishning qanday qiymatida (V) fototok to`xtaydi? h = 4,1·10
–
15
eV·s. (Javobi:
U
yop
= 0,25 V
).
14.B-n:
formula
𝜆 = 600𝑛𝑚 = 6 ∙ 10
−7
𝑚
ℎ𝜈 = 𝐴 + 𝑒𝑈
𝑦𝑜𝑝
;
ℎ𝑐
𝜆
= 𝐴 + 𝑈
𝑦𝑜𝑝
𝐴 = 1,8𝑒𝑉 = 2,88 ∙ 10
−19
𝐽
𝑈
𝑦𝑜𝑝
=
ℎ𝑐
𝜆
−𝐴
𝑒
ℎ = 4,1 ∙ 10
−15
𝑒𝑉 ∙ 𝑠 = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽
yechish
𝑒 = 1,6 ∙ 10
−19
𝐶
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝑈
𝑦𝑜𝑝
=
6,6∙10−34∙3∙108
6∙10−7
− 2,88∙10
−19
1,6∙10
−19
= 0,26𝑉
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑈
𝑦𝑜𝑝
−?
javob:
𝑈
𝑦𝑜𝑝
= 0,26𝑉.
15. Quvvati 100W bo`lgan yorug`lik manbayi har 2 sekundda 2,5·10
20
ta
foton nurlaydi. Yorug`likning to`lqin uzunligini aniqlang.
h= 6,6·10
–34
J·s. (Javobi: λ ≈ 2,5·10
–7
m).
15.B-n:
formula
𝑃 = 100𝑊
𝑁 =
𝑃𝑡𝜆
ℎ𝑐
;
𝜆 =
𝑁ℎ𝑐
𝑃𝑡
𝑡 = 2𝑠
yechish
𝑁 = 2,5 ∙ 10
20
λ =
2,5∙10
20
∙6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠∙3∙10
8𝑚
𝑠
100𝑊∙2𝑠
= 0,2475 ∙ 10
−6
𝑚 ≈
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
≈ 2,5 ∙ 10
−7
𝑚
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
javob:
λ ≈ 2,5 ∙ 10
−7
𝑚.
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: λ−?
16. Chastotasi 10
16
Hz bo`lgan yorug`lik nuri ko`zguga tushib, to`la qaytmoqda.
Yorug`likning qaytish jarayonidagi foton impulsining o`zgarishini toping. h =
6,6·10
–3 4
J·s . (Javobi: 4,4 · 34
–10
kg · m/s).
16.B-n:
formula
𝜈 = 10
16
𝐻𝑧
Δ𝑝 = 2
ℎ𝜈
𝑐
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
yechish
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
Δ𝑝 = 2 ∙
6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠 ∙10
16
𝐻𝑧
3∙10
8𝑚
𝑠
= 4,4 ∙ 10
−26
𝑘𝑔
𝑚
𝑠
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: Δ𝑝−?
javob:
Δ𝑝 = 4,4 ∙ 10
−26
𝑘𝑔
𝑚
𝑠
.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
178
17. Yakkalangan mis sharchaga to`lqin uzunligi 0,165μm bo`lgan
monoxromatik ultrabinafsha nur tushmoqda. Agar misdan elektronning chiqish
ishi A
ch
= 4,5eV bo`lsa, sharcha necha volt potensialgacha zaryadlanadi?
h =
4,1·10
–15
eV·s
. (Javobi: φ
max
≈ 2,95 V).
17.B-n:
formula
𝜆 = 0,165𝜇𝑚 = 0,165 ∙ 10
−6
𝑚
𝜑
𝑚𝑎𝑥
=
ℎ𝑐
𝜆
− 𝐴
𝐴
𝑐ℎ
= 4,5𝑒𝑉
yechish
ℎ = 4,1 ∙ 10
−15
𝑒𝑉 ∙ 𝑠
𝜑
𝑚𝑎𝑥
=
4,1∙10
−15
𝑒𝑉∙𝑠∙3∙10
8𝑚
𝑠
0,165∙10
−6
𝑚
− 4,5𝑒𝑉 =
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
= 2,95𝑉
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜑
𝑚𝑎𝑥
−?
javob:
𝜑
𝑚𝑎𝑥
= 2,9𝑉.
VI BOBNI YAKUNLASH YUZASIDAN TEST SAVOLLARI
1. Yorug`likning jismlardan elektronni chiqarish hodisasi … deyiladi.
A) qutblanish; B) difraksiya; C) dispersiya;
D) fotoeffekt.
2. Tushayotgan yorug`likning intensivligi 4 marta kamaysa, fotoeffektda
chiqayotgan elektronlar soni qanday o`zgaradi?
A) 4 marta ortadi; B) 2 marta kamayadi;
C) 4 marta kamayadi;
D) o`zgarmaydi.
2.B-n:
formula
𝐼
1
=
𝐼
2
4
𝐼
1
=
𝑁
1
𝐸
𝑆∙∆𝑡
=
𝐼
2
4
=
𝑁
1
𝐸
𝑆∙∆𝑡
;
𝐼
2
=
𝑁
2
𝐸
𝑆∙∆𝑡
;
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝑁
1
𝑁
2
−?
𝐼2
4
𝐼
2
=
𝑁1𝐸
𝑆∙∆𝑡
𝑁2𝐸
𝑆∙∆𝑡
;
1
4
=
𝑁
1
𝑁
2
; 𝑁
1
=
𝑁
2
4
; javob:
𝑁
1
=
𝑁
2
4
3. Fotoeffektda tushayotgan yorug`likning chastotasi 2 marta
ortsa, chiqayotgan fotoelektronlar soni qanday o`zgaradi?
A) 2 marta kamayadi;
B) 2 marta ortadi;
C) 4 marta kamayadi; D) o`zgarmaydi.
3.B-n:
formula
𝜈
2
= 2𝜈
1
𝑁
1
=
∆𝑚𝑐
𝜈
1
ℎ
; 𝑁
2
=
∆𝑚𝑐
𝜈
2
ℎ
yechish
topish k:
𝑁
1
𝑁
2
−?
𝑁
1
𝑁
2
=
∆𝑚𝑐
𝜈
1
ℎ
∙
𝜈
2
ℎ
∆𝑚𝑐
=
2𝜈
1
𝜈
1
= 2 ; 𝑁
2
=
𝑁
1
2
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
179
4. Tushayotgan yorug`likning oqimi (λ=const da) 4 marta ortsa,
fotoelektronlarning tezligi necha marta o`zgaradi?
A) o`zgarmaydi; C) 4 marta kamayadi;
B) 4 marta ortadi;
D) 2 marta ortadi.
4.B-n:
formula
Ф
2
= 4Ф
1
Ф
1
= 𝐼
1
𝑆 = 𝑃𝜗
1
𝑆 ; Ф
2
= 4Ф
1
= 𝐼
2
𝑆 = 𝑃𝜗
2
𝑆
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝜗
1
𝜗
2
−?
Ф
1
Ф
2
=
Ф
1
4Ф
1
=
𝑃𝜗
1
𝑆
𝑃𝜗
2
𝑆
;
1
4
=
𝜗
1
𝜗
2
; 𝜗
2
= 4𝜗
1
javob:
𝜗
2
= 4𝜗
1
;
4 marta ortadi.
5. Agar fotoeffektda chiqayotgan zarralarning
tezligi 1,6·10
6
m/s
bo`lsa,
tushayotgan yorug`likning to`lqin uzunligini hisoblang. Chiqish ishi
A = 5,3 eV (m).
A) 10·10
–6
;
B) 9,8·10
–9
;
C) 6,63·10
–10
; D) 2·10
–7
.
5.B-n:
formula
𝜗 = 1,6 ∙ 10
6 𝑚
𝑠
ℎ𝜈 = 𝐴 +
𝑚𝜗
2
2
; 𝜈 =
𝑐
𝜆
;
𝐴 = 5,3𝑒𝑉 = 8,48 ∙ 10
−19
𝐽
ℎ
𝑐
𝜆
= 𝐴 +
𝑚𝜗
2
2
;
𝜆 =
ℎ𝑐
𝐴+
𝑚𝜗2
2
𝑚
𝑒
= 9,11 ∙ 10
−31
𝑘𝑔
yechish
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
𝜆 =
6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠 ∙3∙10
8𝑚
𝑠
8,48∙10
−19
𝐽+
9,11∙10−31𝑘𝑔∙(1,6∙106𝑚
𝑠 )
2
2
=
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
=
19,89∙10
−26
20,128∙10
−19
= 0,988 ∙ 10
−7
𝑚
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜆−?
= 0,988 ∙ 10
−7
𝑚 ≈ 9,8 ∙ 10
−8
𝑚
javob:
≈ 9,8 ∙ 10
−8
𝑚
.
6. Kaliy uchun fotoeffektning qizil chegarasi 600 nm. Kaliy uchun
chiqish ishini hisoblang (Joullarda)
A) 6,6·10
–26
; B) 6,6·10
–19
; C) 2,2·10
–19
;
D) 3,5·10
–19
.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
180
6.B-n:
formula
𝜆
𝑚𝑎𝑥
= 600𝑛𝑚 = 6 ∙ 10
−7
𝑚
𝐴 =
ℎ𝑐
𝜆
𝑚𝑎𝑥
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝐴 =
6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠∙3∙10
8𝑚
𝑠
6∙10
−7
𝑚
= 3,5 ∙ 10
−19
𝐽
javob;
𝐴 = 3,5 ∙ 10
−19
𝐽
.
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐴−?
7. Agar fotokatoddan elementlarning chiqish ishi 3eV bo`lsa, unga
tushayotgan fotonlarning energiyasi 5 eV bo`lsa, tormozlovchi potensial
qanday bo`lganda foton kuchi nolga teng bo`ladi (V)?
A) 1.5;
B) 2;
C) 3; D) 5.
7.B-n:
formula
𝐴 = 3𝑒𝑉 = 4,8 ∙ 10
−19
𝐽
ℎ𝜈 = 𝐴 + 𝑒𝑈
𝑦𝑜𝑝
; 𝐸 = 𝐴 + 𝑒𝑈
𝑦𝑜𝑝
;
𝐸 = 5𝑒𝑉 = 8 ∙ 10
−19
𝐽
𝑈
𝑦𝑜𝑝
=
𝐸−𝐴
𝑒
𝑒 = 1,6 ∙ 10
−19
𝐶
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑈
𝑦𝑜𝑝
−?
𝑈
𝑦𝑜𝑝
=
8∙10
−19
𝐽−4,8∙10
−19
𝐽
1,6∙10
−19
𝐶
= 2𝑉
javob:
𝑈
𝑦𝑜𝑝
= 2𝑉.
8. Biror metall uchun fotoeffektning qizil chegarasi 331nm ga teng. Bu
metallda fotoeffektning ro`y berishi uchun tushayotgan yorug`lik
fotonining energiyasi (eV) qanday bo`ladi?
A) 2,45; B) 2,60; C) 2,75;
D) 3,75.
8.B-n:
formula
𝜆
𝑚𝑎𝑥
= 331𝑛𝑚 = 331 ∙ 10
−9
𝑚
𝐸 =
ℎ𝑐
𝜆
𝑚𝑎𝑥
ℎ = 4,13 ∙ 10
−15
𝑒𝑉 ∙ 𝑠
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝐸 =
4,13∙10
−15
𝑒𝑉∙𝑠∙3∙10
8𝑚
𝑠
331∙10
−9
𝑚
= 3,74𝑒𝑉
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐸−?
javob:
𝐸 = 3,74𝑒𝑉.
9. Nikel uchun fotoeffekt qizil chegarasini aniqlang (m). Nikel uchun
chiqish ishi 5 eV.
A) 5·10
–7
; B) 2,3·10
–5
;
C) 2,5·10
–7
;
D) 1·10
–6
.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
181
9.B-n:
formula
𝐴 = 5𝑒𝑉 = 8 ∙ 10
−19
𝐽
𝐴 =
ℎ𝑐
𝜆
𝑚𝑎𝑥
; 𝜆
𝑚𝑎𝑥
=
ℎ𝑐
𝐴
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝜆
𝑚𝑎𝑥
=
6,6∙10
−34
𝐽∙𝑠∙ 3∙10
8𝑚
𝑠
8∙10
−19
𝐽
= 2,475 ∙ 10
−7
𝑚
javob:
𝜆
𝑚𝑎𝑥
≈ 2,5 ∙ 10
−7
𝑚.
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜆
𝑚𝑎𝑥
−?
10. Chiqish ishi 3 eV bo`lgan metallga 5 eV energiyali fotonlar tushganda undan
chiqayotgan fotoelektronlarning maksimal kinetik energiyasini
aniqlang (eV).
A) 0,6;
B) 2;
C) 3; D) 5.
10.B-n:
formula
𝐴 = 3𝑒𝑉
𝐸
𝑚𝑎𝑥
= 𝐸 − 𝐴
𝐸 = 5𝑒𝑉
yechish
𝐸
𝑚𝑎𝑥
= 5𝑒𝑉 − 3𝑒𝑉 = 2𝑒𝑉 .
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐸
𝑚𝑎𝑥
−?
javob:
𝐸
𝑚𝑎𝑥
= 2𝑒𝑉 .
11. Yorug`likning to`lqin uzunligi 10
–7
m bo`lsa, foton energiyasini
aniqlang (eV). h = 4·10
–15
eV·s
A) 1; B) 2; C) 4;
D) 12.
11.B-n:
formula
𝜆 = 10
−7
𝑚
𝐸 =
ℎ𝑐
𝜆
ℎ = 4 ∙ 10
−15
𝑒𝑉 ∙ 𝑠
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝐸 =
4∙10
−15
𝑒𝑉∙𝑠∙3∙10
8𝑚
𝑠
10
−7
𝑚
= 12𝑒𝑉
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐸−?
javob:
𝐸 = 12𝑒𝑉
.
12. Yorug`likning to`lqin uzunligi 220nm bo`lsa, fotonning massasini (kg)
aniqlang.
A) 3·10
-36
; B) 1,5·10
-36
; C) 1,6·10
-36
;
D) 1·10
-35
.
12.B-n:
formula
𝜆 = 220𝑛𝑚 = 22 ∙ 10
−8
𝑚
𝑚 =
𝐸
𝑐
2
=
ℎ𝜈
𝑐
2
;
𝑚 =
ℎ
𝜆𝑐
ℎ = 6,63 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝑚 =
6,63∙10
−34
𝐽∙𝑠
22∙10
−8
𝑚∙3∙10
8𝑚
𝑠
= 1 ∙ 10
−35
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑚−?
javob:
𝑚 = 1 ∙ 10
−35
.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
182
13. Yorug`likning to`lqin uzunligi 6,63 · 10
–8
m bo`lsa, fotonning
impulsini aniqlang (kg · m/s). h = 6,63·10
–34
J·s
A) 10
–26
;
B) 10
–42
; C) 10
–34
; D) 1,6 · 10
–35
.
13.B-n:
formula
𝜆 = 6,63 ∙ 10
−8
𝑚
𝑝 =
ℎ
𝜆
ℎ = 6,63 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑝−?
𝑝 =
6,63∙10
−34
𝐽∙𝑠
6,63∙10
−8
𝑚
= 1 ∙ 10
−26
𝑘𝑔
𝑚
𝑠
javob:
𝑝 = 1 ∙ 10
−26
𝑘𝑔
𝑚
𝑠
.
14. Yorug`likning chastotasi 3·10
15
Hz bo`lsa, uning impulsini
aniqlang (kg · m/s). h = 6,63·10
–34
J·s
A) 2,21·10
–19
; B) 2,21·10
–27
; C) 6,63·10
–19
; D) 6,63·10
–27
14.B-n:
formula
𝜈 = 3 ∙ 10
15
𝐻𝑧
𝑝 =
ℎ𝜈
𝑐
ℎ = 6,63 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝑝 =
6,63∙10
−34
𝐽∙𝑠∙ 3∙10
15
𝐻𝑧
3∙10
8𝑚
𝑠
= 6,63 ∙ 10
−27
𝑘𝑔
𝑚
𝑠
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑝−?
javob:
𝑝 = 6,63 ∙ 10
−27
𝑘𝑔
𝑚
𝑠
.
15. Agar fotonning impulsi 3,315·10
–27
kg·m/s bo`lsa, yorug`likning
chastotasni aniqlang (Hz).
A) 3·10
14
; B) 2·10
15
; C) 1,5·10
15
; D) 2·10
14
.
15.B-n:
formula
𝑝 = 3,315 ∙ 10
−27
𝑘𝑔
𝑚
𝑠
𝑝 =
ℎ𝜈
𝑐
;
𝜈 =
𝑝𝑐
ℎ
ℎ = 6,63 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝜈 =
3,315∙10
−27
𝑘𝑔
𝑚
𝑠
∙3∙10
8𝑚
𝑠
6,63∙10
−34
𝐽∙𝑠
= 1,5 ∙ 10
15
𝐻𝑧
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜈−?
javob:
𝜈 = 1,5 ∙ 10
15
𝐻𝑧
.
16. Qizdirgichli lampochka nurlanishining o`rtacha to`lqin uzunligi
1,2 μm. 200 W quvvatli lampochkaning 1 sekund nurlanishidagi
fotonlar sonini aniqlang. h =6,63·10
–34
J·s.
A) 80 · 10
21
; B) 2,5 · 10
21
; C) 1,5 · 10
20
;
D) 1,2 · 10
21
.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
183
16.B-n:
formula
𝜆 = 1,2𝜇𝑚 = 1,2 ∙ 10
−6
𝑚
𝑁 =
𝑃𝑡𝜆
ℎ𝑐
𝑃 = 200𝑊
yechish
ℎ = 6,63 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
𝑁 =
200𝑊∙1𝑠∙1,2∙10
−6
𝑚
6,63∙10
−34
𝐽∙𝑠∙3∙10
8𝑚
𝑠
= 12,066 ∙ 10
20
𝑡 = 1𝑠
javob:
𝑁 = 1,2 ∙ 10
21
.
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑁−?
17. Nisbiy sindirish ko`rsatkichi n bo`lgan shaffof muhitda
fotonning impulsi nimaga teng?
A)
𝑛ℎ𝜈
𝑐
; B)
𝑛ℎ𝜈
; C)
ℎ𝜆
𝑛
;
D)
ℎ𝜈
𝑛𝑐
.
17.B-n:
formula
𝑛 ; ℎ ; 𝜈 ; 𝑐
𝑝 =
ℎ𝜈
𝑛𝑐
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑝−?
javob:
𝑝 =
ℎ𝜈
𝑛𝑐
.
18. Modda uchun fotoeffektning qizil chegarasi 1·10
15
Hz bo`lib
unga chastotasi 1·10
15
Hz bo`lgan yorug`lik ta`sirida uchib chiqqan
fotoelektronlarning maksimal kinetik energiyasini hisoblang. (J)
A) 6,6·10
–19
;
B) 3,3·10
–19
; C) 2,2·10
–19
; D) 1,6·10
–19
.
18.B-n:
formula
𝜈
𝑚𝑖𝑛
= 1 ∙ 10
15
𝐻𝑧
𝐸
𝑘
= ℎ𝜈
𝜈 = 1 ∙ 10
15
𝐻𝑧
yechish
ℎ = 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
𝐸
𝑘
= 6,6 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠 ∙ 1 ∙ 10
15
𝐻𝑧 = 6,6 ∙ 10
−19
𝐽
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐸
𝑘
−?
javob:
𝐸
𝑘
= 6,6 ∙ 10
−19
𝐽.
19.
Metalldan
elektronning
chiqish
ishi
3,3·10
–19
J
bo`lsa,
fotoeffektning qizil chegarasi
𝜈
0
ni toping (Hz).
A) 10
–14
; B) 2·10
14
;
C) 5·10
14
;
D) 6,6·10
15
.
19.B-n:
formula
𝐴 = 3,3 ∙ 10
−19
𝐽
𝐴 = ℎ𝜈
0
;
𝜈
0
=
𝐴
ℎ
ℎ = 6,63 ∙ 10
−34
𝐽 ∙ 𝑠
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜈
0
−?
𝜈
0
=
3,3∙10
−19
𝐽
6,63∙10
−34
𝐽∙𝑠
= 0,5 ∙ 10
15
𝐻𝑧
javob:
𝜈
0
= 5 ∙ 10
14
𝐻𝑧
.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
184
Do'stlaringiz bilan baham: |