|
O'zbekistonda zamonavsy milliy estrada san’atini tashkil elilishi va rivojiga Tamaraxonim (1906-1987) o'zinirig ulkan hissasini qo'shdi.
O'zbekistonda Yevropa uslubidagi estracla san'atining turli xillari XX asrning 40-yillaridan boshlab amaliyotga kirib keldi. Bo asosan Moskva va Leningrad shaharlarida bunyodga kelgan estrada orkestrlariga taqlid qilgan holda, rusiyzabon san'atkorklarning tashabbusi bilan respublikamizning yirik korxonalari madaniyat saroylarida paydo bo'ldi. 1940-yli Toshkent shahrida M.Jolkov rahbarligida «Myuzik xoll» estrada jamoasi va O'zbekiston davlat filarrnoniyasi tarkibida 1942-yili estrada ansambili, 1944-yili N.Zinin rahbarligida «Simfo-jaz orkestri» tuzdi. Ushbu ansambllarning ijro dasturi asosan rus kompozitorlarming qo’shiq va cholg'u musiqalaridan tuzilgan edi.
Tamaraxonim o’z ijrochilik ijodiy faoliyatini Hamza Hakimzoda Niyoziy «Vostok» agitbrigadasida boshlaydi (1919) 1921-yil davomida Toshkent shahar rus balel maktabida tahsil oladi. 1922-yili Muhiddin Qoriyoqubov ashula va raqs ansamblida o'zbek musiqa san’atining yetuk namoyandalari Usta Olim Komilov, Yusufjon qiziq Shakarjonov. Hojisiddiq lslomov, To'xtasin Jalilov, Abduqodir lsmoilov kabi ustozlar bilan birga faoliyat olib boradi, Tamaraxonim o'zbek va boshqa jahon xalqlarinmg qo'shiq. lapar, yalla va raqslarini o'rganadi va mohirona ijrochisiga aylanadi. 1924-1925-yillarda Moskva shahar tcatr texnikumida tahsil oladi. 1925-yilda Parijda o'tkazilgan jahon xalqtari amaliy san'ati ko'rigining kontsert dasrurida M.Qoriyoqubov bilan birga qatnashib, o'zbek xalq qo'shiq, lapar, yalla va raqs namunalatini namoyish qiladi.
Tamaraxonim o'z ustozi Usta Olim Komilov bilan o'zbek san'atining rivojiga samarali ulush qo'shdilar. Ular hamkorlikda xalq musiqa merosida niavjud qo'shiq, lapar, yallalarni betakror raqs harakatlari bilan uyg'unlashtirib, yakka raqslarni о zbekona milliy ko’rinishda talqin etadilar. Tamoraxonim ijro etgan asarlar, uning repertuaridagi «Oyijon», «Bo'g'macha bilagim», «Tanawvor», «Oromijon», «Dilxiroj», «Farg’onacha jonon», «Yali-yali», «Gulyor», «Zavq», «Tasadduqman», «Ro'molim», «Yana nima gaplar bor», «Joney» yoki «Olmani otdim otganga», «Qora soch», «La'li Badaxshon», «Ilila уor», «Sanam uforisi», bastafcor P.Rahimovning «Jon, Jon O'zbekiston», «Bizning davron» kabi qo'shiq, yalla, laparlar hamda «Zang». «Sadr», «Gul o'yin», «Pilla», «G'aya'atli qiz», «Buxorocha raqs», bastakor Orif GarmonToshmatovning «Audijon polkasi» kabi raqslar xalq orasida keng ommalashdi, Ular 1930-yili Butunittifoq olimpiadasida, 1932-yjli O’zbekistonda o'tkazilgan olimpiadada, 1935-yili L.ondonda o'tkazilgan Jahon xalqlari raqs san'ati festivalida faol qatnashib, o'zbek musiqa san'atini dunyoga tanitdilar.
1940-yil O'zbekiston davlal filarmoniyasining tarkibida «Tamaraxonim» milliy estrada ansamblini tuzdi va o'z ishini davom ettirdi.
XX asrning 60-70-yilarigacba mazkur ansambl estrada san’atini rivojlanishiga o'z hissasini qo'shdi Uning ijro repertuarida 86 dunyo xalqlarining qo'shiq va raqslart mavjud edi. Uning boy repertuaridan nafaqat xalq, balki zamonaviy kompozitorlarning asarlari o'rin oldi. Masalan. «O'zbekcha vals», «Yaxshi gul (P. Rahimov), «Go'zai Farg'ona» (M. Burhonov), «Mohi gul (D.Soatqulov), «Toshkent piyolasi» (K.Jabborov), xalq qo'shiq va laparlaridan «Qo'qoncha», «Erta bilan», «Marg'iloncha», «Yallama yorim», «Farg'onacha raqs», «Buxorocha raqs-2», «Хоrаzm lazgisi», «Tom boshida»; turkmancha «Bibijon»' mo'g'ulcha «Arvin tavni sara» («Yangi oy»); gruzincha «Nikoh to'yi»; ozarbayjoncha «Doyma dedi» («Eshikni taqillatma»); qirg'izcha «Parizod oy»; armancha «Zangezur» va «Kim kelayapti»; tatarcha «Ganmonchi suda, suda», va «Jiznikay»; yoqutcha «Kumles Kyuregom» («Bahor kunlari»); qozoqcha «Qora to'rg'ay»; uyg'urcha «Qoshingni qorasi»; hindcha «Paglaxavar» («Sbamol»), «Suriya asta» («Hosil») va «Mudji me dji» («Nilufar»); turkcha «Yor, yor omon» va «Gulizor»; indonegiyacha ««Qaydasan qo'zichog'im», «Chando» «Aks-sado»); arabcha «Binti shulabiya» («Xumor ko'zlar»), yaponcba «Andzu-Banday-san» («Banday tog'i»); afg'oncha «Shirin zabom», koreyscha «Yansando» («Cho'pon o'yni») va «Toradi» («To'quvchi«), ispancha «Torero» va boshqa xalqlarning qo'shiq va raqslarini tabiiy tarzda, an'anaviy milliy ijrochilik harakatlarini musupa ohangi bilan uyg'unlastirib ijto etishga erishdi.
Tamaraxonim o’z ijrochilik mahorati, uslubi bilan estrda san'atidagi o'ziga xos maktab yaratdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
