Фарғона давлат университети

Адабиётлар: А1; А2; А3; А4; А5; А6


8-мавзу. ЭЛЕКТР ҚУРИЛМАЛАРИНИ ҲИМОЯЛАШ ВА МАКТАБ ЎҚУВ УСТАХОНАЛАРИДА ХАВФСИЗЛИК ТЕХНИКАСИ ҚОИДАЛАРИ.
Режа
1.Электр токини хавфи.
2.Электр токининг биологик таъсири.
3.Ток уришга хавфлилик даражаси.
4.Ерга улаш.
5.Электростатик зарядлар ва яшин қайтаргичлар.


Таянч сўз ва иборалар: электр токи, электр токини хавфи, электр токини биологик таъсири, ерга улаш, электростатик зарядлар, яшин қайтаргичлар.
Электр токини хавфи
Саноатда электр қувватидан кенг кўламда фойдаланилади. Электр токининг энг хавфли томони шундаки, бу хавфни олдинроқ сезиш имкони йўқ. Шунинг учун ҳам электр токи хавфига қарши ташкилий техник чора- тадбирлар белгилаш, тўсиқ воситалари билан таъминлаш. Шахсий ва жамоа тизимларини ўрнатиш нихоятда муҳим. Умуман электр токи таъсири фақат биологик таъсир билан чегараланиб қолмасдан, балки электр ёйи магнит майдони ҳамда статик электр таъсирлар ҳам бўлиб, буларни билиш ҳар бир киши учун керакли ва зарурий маълумотлар жумласига киради.
Электр токи инсон организмига термик, электролитик ва биологик таъсир кўрсатади. Термик таъсир инсон танасининг баъзи қисмларида куйиш, қон томирлари, асаб хужайралари қизиши сифатида кузатилади. Электролитик таъсирда эса қон ёки ҳужайралар таркибидаги тузларнинг парчаланиши натижасида қонни физик ва кимёвий ҳусусиятлари ўзгаради. Бундай ҳолат электр токи марказий асаб ва юрак тизимини кесиб ўтмасдан, тананинг баъзи бир жойларигагина таъсир кўрсатишида рўй беради.
Электр токини биологик таъсири натижасида инсон организмидаги тирик хужайралар мускулларнинг кескин қисқариши натижасида тўлқинланади бу асосан организмдаги биоэлектрик жараёнларни бузилиши туфайли рўй беради.
Инсон организмида ток уриш ҳодисаси ташқи муҳитдан юқори кучланишдаги электр токининг таъсири яъни биотоклар режимини бузиб юборилиши натижасида вужудга келади. Электр токининг инсон организмига таъсирини икки кўринишда кўрсатиш мумкин: маҳалий электр таъсири ва ток уриш.
Маҳаллий электр таъсирида асосан куйиш содир бўлади. У енгил куйиш, фақат яллиғланиш билан чегараланиши, бунинг натижасида, ўрта оғирликдаги куйиш пуфаклар хосил бўлиши ва оғир куйиш ҳужайра ҳамда териларни кўмирга айланиши билан куйиб, оғир асоратларга олиб келиши мумкин.