Фарғона давлат университети

Ёритилганликни иш унумдорлигига таъсири
Саноат корхоналарида ишчиларни унумдорлигининг оширишнинг асосий омилларидан бири иш жойларининг ёритилишидир. Тўғри ташкил қилинган ёритилганлик меҳнат шароитининг меъёрий бўлишини таъминлайди. Фақатгина ёритганликни яхшилаш ҳисобига иш унумдорлиги 5%дан зиёдроқ ошириш мумкинлиги аниқланган.
Инсон 90% ахборотни фақат кўз орқали олади. Шунинг учун корхонада ёритишни тўғри ташкил қилиш киши саломатлигига ҳамда марказий асабнинг фаолияти меъёрида бўлишига олиб келади. Ёритилганлик етарли бўлмаса ёки у рационал жойлаштирилмаса, бахтсиз ходисалар содир бўлиши мумкин. Ёритилганлик меъёрида бўлса, меҳнат унумдорлигининг ошишига ва маҳсулот сифатининг яхши бўлишига олиб келади.
Ёритилганлик: табиий, сунъий ва аралаш бўлиши мумкин.
Табиий ёриғлик манбаи қуёшдир.
Сунъий ёруғлик манбаи электр қуввати бўлиб, у чўғлатма лампалар орқали амалга оширилади.
Сунъий ёруғлик
Саноат корхоналарида иш икки-уч сменали бўлса, сунъий ёруғликдан фойдаланилади. Сунъий ёруғлик, асосан, икки хил чўғланма ва люминецент лампалар орқали, амалга оширилади.
Чўғланма лампаларнинг фойдали иш коэффиценти кичик: уларга келадиган қувватнинг жуда озгина қисми ёруғликка, асосий қисми эса иссиқлик қувватига айланади. Бу лампалар спектори қуёш спекторидан кескин фарқ қилиб ёруғлик беради. Шунинг учун улар ишлатиладиган ерларда кишининг идрок қилиш қобилияти сусаяди. Лекин бу лампалар тузилишининг оддийлиги, ҳоҳлаган қувватда ишлаб чиқариш мумкинлиги сабабли ҳам кенг миқёсда қўлланилмокда. Бу лампаларни ёрдамчи цехларда, фонарсиз биноларнинг техник қаватларида, вентилияция камераларида ва кондиционерлар жойлашган хоналарда қўллаш мақсадга мувофиқдир.
Люменецент лампалар табиий ёруғлик спектрига яқин спектрда ёруғлик тарқатади. Бу ишчиларни камроқ толиқтиради, идрок қилиш қобилияти ортади. Бу лампалар электр қувватини тежашда анча афзалдир ва чўғланма лампаларга қараганда ёруғлик чиқарувчи юзалари катта бўлганлиги учун кўзни камаштириш хусусияти камдир. Люменецент лампалар паст ва юқори босимли қилиб тайёрланади. «Улар ҳам камчиликлардан ҳоли эмас»: улардан ёруғлик пулсацияли тарқалади. Бу ишчиларнинг физиологиясига салбий таъсир қилибгина қолмай, балки страскопик самара ҳам пайдо қилади. Страскопик самара шундай ҳодисаки, машина ва дастгоҳларнинг ҳаракатдаги қилишлари тўхтаб турган, секин айланаётган ёки нотўғри ҳаракат қилаётгандек бўлиб туюлади.