Фарғона давлат университети

Авария ёриткичлари
Авария ёриткичлари ҳалокат натижасида иш ёриткичлари ўчиб қолганда ишни давом эттириш ёки одамларни хоналардан эвакувация қилиш мақсадида ўрнатилади. Иш ёриткичи учса портлаш, ёнғин, жароҳатлар содир бўлиши ва технологик жараёнларни узоқ муддатга ишдан чиқиши мумкин. Бунда иш сиртларининг энг кам ёритилганлиги меъёрдан камида 5% ни, аммо бино ичида 2 люксни ва ташқаридан 1 люксни ташкил қилиши зарур.
Одамларни эвакуация қилишга мўлжалланган авария ёритқичлари 50 дан ортиқ ишчи-хизматчилар ишлайдиган ишлаб чиқариш хоноларига ўрнатилади. Бунда ёритилганлик даражаси хоналарда камида 0,5 люкс ташқарининг 0,2 люксдан кам бўлмаслиги шарт. Хона ва иш ўринларининг ёритилиши камида бир йилда бир марта оддий люксметр билан ўлчаб кўрилиши лозим. Бунинг учун чўғланма лампалари ва люминецент лампалар ишлатилиши мумкин. Авария ходисалари учун ишлатиладиган ёруғлик системаси алоҳида манбадан таъминланиш керак.
Инсон организмига электр токининг таъсири
Электр ускуналарнинг носозлиги ёки уларни ишлатиш қоида-талабларига амал қилмаслик одамнинг шакасланишига олиб келади. Электр токи одам танасига термик, электролитик ва биологик хилда таъсир этиш мумкин. Натижада одамнинг нафас олишида, юрак фаолиятида, моддалар алмашинувида, қон таркибида ва бошқа аъзоларида ўзгариш бўлиши мумкин.
Электрдан шикастланиш электрик куйишга, терининг металланишига, электр белгиларига, электроофталяpмияга, механик таъсирга фарқланади. Электрдан куйиш тўрт даражада ифодаланади, яъни термик қизариш пуфакчалар ҳосил бўлиши, тери юзасининг мўртланиши, тери тўқимасининг тўлиқ куйиб кетиш намоён бўлади.
Ўзгарувчан ток (50 Гц.да) ўзгармас тока нисбатан хавфли ҳисобланади. Хавфсиз ўзгарувчан ток кучи миқдори 10 мА, ўзгармас ток учун 50 мА қабул қилинган. Таъсир этадиган вақт эса 0,01-0,03 секундни ташкил этади, вақт ортиб бориши билан (0,2-1 с) юрак фаолияти ўзгаради.
Одамнинг танаси тери қатлами қуруқ ва тоза, шикастланмаган ҳолатда солиштирма қаршилиги 10⁵-10⁶ Ом.см ни ташкил этади, диэлектрик ҳисобланади. Тана қаршилигини ўртача 1000 Ом деб қабул қилинган.