Фаннинг ўқув-услубий мажмуаси Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 017 йил мартдаги 17-сонли буйруғига асосан тайёрланган

Археология ва антропология
Антропология грекча сўз бўлиб, “antropos” – одам, “lo-gos” – фандемакдир. Антропология унинг бир тармоғи тарихий антропология қадимги одамнинг тана тузилиши ва тараққиётини археологик қазишмалар жараёнида тўпланган манбаларга таянган холда ўрганади.
Антропологик манбалар ҳам археологик тадқиқотлар натижасида қўлга киритилади. Ҳаттоки, қабристон ва қўрғонлар ҳам археологлар томонидан қазилади ва скелет антрополог томонидан ўрганилади, чунки қазиш методи археология фани предметига оид.
Археолог моддий маданият тарихини ўрганса, антрополог шу моддий маданиятни яратган инсонларни ўрганади. Икки мутахассис меҳнатининг уйғунлашиши натижасида бир бутун тарих яратилади. Антропология халқларнинг кўчиши ва бунинг натижасида аҳолининг ирқий ўзгариши масалаларини ҳам ўрганади. Ўрта Осиё мисолида айтадиган бўлсак, антик давргача Ўзбекистон ҳудудида биронта ҳам монголоид кўринишли склет учрамаган (Телман Ходжаев). Илк монгол тузилишли қабрлар Тошкент воҳасида мил.авв. I асрларга оид бўлиб, Турк хоқонлиги даврида бу жараён жуда ошиб кетган. Бунинг асосий сабаби Евроосиё минтақасидан кўчманчи халқларнинг доимий равишда кириб келиши ва ўтроқлашиши билан боғлиқ.
Айрим Европа мамлакатларида, жумладан Германияда антропология фанини ўрганиш узоқ вақт тақиқланиб келинди. Ҳозир ҳам шу соҳа бўйича мутахассислар йўқ даражада. Негаки, Адольоф Гитлер бошлиқ фашистлар Германиясининг “арийлар, оқ танлилар” сиёсатидан бошланган иккинчи жаҳон уришидаги хунрезликнинг сабабини халқларни ажратишда деб билади ва ҳамма инсон бир, уни ирқларга ажратиш совуқ урушлар келтириб чиқариши мумкин деб ҳисоблашади.
Антропология икки турга бўлинади: тарихий антропология ва замонавий антропология.




Археология ва тарихий этнография
Этнография – грекча сўз бўлиб, “etnos” - халқ, “grafi-kos”- ёзиш демакдир. Археологик қазув давомида тўпланган моддий маданият намуналари, антролодлогик топилмалар ёрдамида ҳар бир этник гуруҳнинг ўзига хос маданияти, унинг бир ҳудуддан бошқа ҳудудга мигратция жараёни комплекс ёндашув орқали минтақада юз берган ва этник ва маданий жараёнлар этнография фани беъвосита алоқадорликда ўрганилади.
Этнография ҳам иккига, замонавий ва тарихий қисмларга бўлинади. Археологик тадқиқотлар натижасида топиладиган тақинчоқлар, кийим қолдиқлари, идишлар, қабрларнинг хилма хиллиги ва склетларнинг ҳар хил ҳолатда жойлашиши, нарсалар билан қўмилиши каби маълумотлар тарихий этнография учун манба бўлиб хизмат қилади ва қадимги халқларнинг урф одатлари ўрганилади.
Ўзбекистонда археологик тадқиқотлар натижасида, ҳар бир тарихий минтақалар бўйича (Бақтрия, Сўғд, Хоразм, Чоч, Уструшона) жуда кўплаб манбалар йиғилган. Аммо шу соҳа бўйича йирик тадқиқотлар қилинмаган. Этнография бўйича олиб борилаётган тадқиқотлар кўпроқ замонавий характерга эга. Бунинг асосий сабаби этнографларнинг археологик адабиётлардан таниш эмаслигида. Фанлар интеграциясининг яхши йўлга қўйилмаганлигидир.