Fanning o’quv-uslubiy majmuasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vaziriligining 2016 yil 25. 08 dagi «355» sonli buyrug’i asosida tasdiqlangan namunaviy o’quv dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

tashabbus – o’z xoxishi bilan ish – amal kila, xatti – harakat ko’rsata bilish;

kat‘iyatlik – ikkilanmasdan, har tomonlama uylab qarorlar kabul kila olish va ularni izchil suratda amalga oshira bilish;

sabotlilik – qiyinchiliklarga karshi ko’rashda gayratni bushashtirmasdan maksad orkasidan doimo kuva bilish;

dadillik – ko’rkishga karshi tura olish va kuyilgan maksad yulida urinli tavakkalga bora olish;

ishchanlik – qiyinchiliklarga karamasdan ishni oxirigacha yetkaza bilish.

Bolalar tayyor iroda bilan dunyoga kelmaydilar. Irodaviy usishning eng harakterli xususiyati aktivlik va mustakillikdir.

Kuchli iroda egasi bo’lishning bir necha yullari mavjud:

Boshlangan ishni oxirigacha yetkazish;

Uchragan qiyinchiliklarni nolimay, maqtanmay yengish;

Hatto bir necha marta buzib qilish kerak bo’lsa ham boshlangan ishni oxirigacha yetkazish;

Bugun qilish kerak bo’lgan ishni yertaga koldirmaslik;

Qiziqqan narsalarga birdaniga kuch sarflamasdan, oldin va ketin bajarish;

Iroda xosil qilish uchun xavasni keltiruvchi narsa va harakatdan o’zini tiyish, keraksiz harakatlarni bajarishdan ko’ra muxim.

Irodani tarbiyalashda jamoada yaxshi tashkil etilib, muntazam utkaziladigan ishlar o’quvchilarning umumiy saviyasiga hamisha ijobiy ta‘sir etadi.

Qobiliyat va zexn. O’qituvchining o’z qobiliyatini rivojlantirib borishi. Zexn qobiliyatlarni rivojlantirishda muxim ahamiyatga ega. Masalan, nafas yullarining, tovush naychalari va tomon ustki kismining to’zilishi o’quvchida vokal qobiliyatlarning, diktor, lektor bo’lish qobiliyatlarining rivojlanishi uchun zexn ko’rtak bo’lib xizmat qilishi mumkin.

Shu narsani aloxida ta‘kidlash lozimki, har qanday zexn turlicha ahamiyat kasb etadi. Masalan, pedagog murakkab sharoitni tezda o’rganib olishi, to’g’ri javob yoki xatti – harakatni o’z vaqtida topa bilishi, o’z dikkatini bir ob‘ektdan ikkinchi ob‘ektga kuchira olishi mumkin.

Qobiliyatlarni rivojlantirish uchun zexnning mavjudligi muximdir. Zexn qobiliyatlar rivojlanishining shartlaridan biridir. Biror kishi muayyan faoliyatga nisbatan ajoyib zexnli bo’lishi mumkin, agarda sharoit bulmasa, mana shu zexn asosida qobiliyatlar rivojlanmay qolishi mumkin. Mana Mustakil Respublikamiz o’z huquqini kulga olgandan sung turli kasb egalari turli – tuman yangi – yangi ixtirolar kilmokdalar, qobiliyatli bolalarimiz chet ellarda faoliyatlarini (musika, sport, olimpiada uyinlari va bashqalar) namoyish etib kelmokdalar.

Zexnning rivojlanish sharti -- bu avvalo, faoliyat, avvalo pedagog – tarbiyachi tomonidan bajariladigan, sungra tobora mustaxkamlanib boradigan, chuqur ijodiy faoliyatdir. Kishi o’z zexnini mustaxkamlash uchun juda ko’p mexnat qilishi kerak bo’ladi.

Maktabda bola qobiliyatlarini rivojlanishi bevosita o’qituvchi – tarbiyachi raxbarligida olib boriladi. O’quvchi qobiliyatlarini rivojlantirish uchun uning iste‘dod nishonalari zexnini xisobga olish juda muximdir. Qobiliyatlarning erta namoyon bo’lishi bolaning favkulotda zexnga ega ekanligini ko’rsatadi.